Nationaal Monument op de Dam 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Nationaal Monument op de Dam  door John Rädecker, 1956

 

 

Het Nationaal Monument op de Dam te Amsterdam is opgericht ter nagedachtenis aan alle Nederlanders die tijdens de Tweede Wereldoorlog door oorlogshandelingen zijn omgekomen.

 

 

 

 Vrede

 

Tijdens de onthulling benadrukte de voorzitter van de Nationale Monumenten Commissie voor Oorlogsgedenktekens, jhr. dr. M.L. van Holthe tot Echten, de nationale betekenis van het monument:

 

“Een teken voor het Nederlandse volk, een teken van trouw en belofte, waarvoor eenieder zich frank en vrij mag oprichten, trouw aan de geest die onze doden en ook ons hebben geleid.

 

Het monument is tevens een belofte: een belofte om niet te vergeten wat ons in die bange tijd heeft bijeengebracht en om onwrikbaar vast te houden aan de waarden die ons volksbestaan een eigen stempel geven, aan de waarden ook die het leven adelen en het heffen boven stof en aards bestaan. Ten slotte ook een belofte om te blijven streven naar de vrede onder de mensen en de volkeren.”

 

      

 

 

Symbolen

 

De vier geboeide mannen verbeelden de ellende die de oorlog bracht. De twee mannen met aan hun voeten huilende honden symboliseren het verzet. Links een bebaarde figuur die het verzet van de intellectuelen uitbeeldt en rechts een man die zijn handen ten hemel heft en het arbeidersverzet voorstelt. De honden verbeelden smart en trouw. De vrouw met een kind op de arm heeft een krans om het hoofd, terwijl duiven om haar heen vliegen. Dit zijn symbolen van overwinning, vrede en nieuw leven.

 

De omhoogvliegende duiven op de achterzijde van de zuil verwijzen naar de bevrijding. De aarde in de urnen is afkomstig uit de Nederlandse provincies en uit het voormalige Nederlands-Indië. Met het zand dat afkomstig is van plaatsen waar Nederlanders zijn gemarteld en vermoord, wordt het nationale karakter van het monument benadrukt.

 

 

 

 

 

Op de binnenkant van de muur is een tekst van de dichter A. Roland Holst aangebracht:

 

'NIMMER, VAN ERTS TOT AREND, WAS ENIG SCHEPSEL VRIJ ONDER DE ZON,

NOCH DE ZON ZELVE, NOCH DE GESTERNTEN.

MAAR GEEST BRAK WET EN STELDE OP DE GESLAGEN BRES DE MENS.

UIT DIE EERSTELING DAALDEN DE ONTELBAREN.

 

DUCHTEND ZIJN HOGE BLIK

DEINSDEN HUN ZWERMEN BINNEN DE WET TERUG

EN WERDEN VOLKEN EN STONDEN ELKANDER NAAR HET LEVEN,

ONDER NACHTGEWOLKTEN VERWARD TREURSPEL, DAT WERELD HEET.

 

SINDSDIEN WERD GEEN MENS VRIJ DAN ONTBODEN VAN BOVEN ZIJN DAK,

GEEN VOLK DAN BEHEERST VAN BOVEN ZIJN TORENS.

BLIJVE ONS DAT BIJ,

VERLOST ALS WE WERDEN UIT HET SCHRIKBEWIND VAN EEN ONDERWERELD.

NIET ONBEHEERST,  DOCH ENKEL BEHEERST VAN BOVEN DE WERELD

BLIJFT VRIJHEID ONS DEEL'.

 

 

 

 

De Latijnse tekst op de voorzijde van het gedenkteken is van

dr. J.P. Meerwaldt:

 

'HIC UBI COR PATRIAE MONUMENTUM CORDIBUS INTUS QUOD GESTANT CIVES SPECTET AD ASTRA DEI.'

 

De Nederlandse vertaling:

 

'HIER, WAAR HET HART DES VADERLANDS IS, MOGE HET HERINNERINGSTEKEN, DAT DE BURGERS IN HET BINNENSTE HUNNER HARTEN DRAGEN, SCHOUWEN TOT DE STERREN GODS'.

 

De tekst op de muur met urnen:

 

'AARDE, DOOR HET OFFER GEWIJD, SAMENGEBRACHT UIT GANS HET LAND, TEKEN TOT IN VERREN TIJD VAN HEUGENIS EN VASTEN BAND.'

 

 

 

 

 


 

Gedenkteken voor de 2e Wereld Oorlog  (1940-1945)

 

Initiatief

 

In 1946 is op initiatief van de minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen en de vice-voorzitter van de Raad van State de Nationale Monumenten Commissie voor Oorlogsgedenktekens opgericht. Deze commissie moest de regering adviseren over gedenktekens die niet van lokale, maar van nationale betekenis waren. De commissie stelde de regering voor een paar bijzondere monumenten op te richten: onder meer een monument voor de Koopvaardij, een legermonument bij de Grebbeberg en een monument voor de erebegraafplaats in Bloemendaal. Ook moest er volgens de commissie een centraal, nationaal monument in de hoofdstad komen. Zij achtte de Dam de meest geschikte locatie. De regering stemde hiermee in. De verwezenlijking van het plan werd toevertrouwd aan een werkcomité dat op 29 maart 1947 in Amsterdam werd geïnstalleerd. Voorzitter was burgemeester mr. A. d'Ailly.

 

 

 

 

 

 

Architect en beeldhouwer

 

In 1948 heeft het werkcomité de beeldhouwer John Raedecker en de architect J.J.P. Oud een voorlopige opdracht verstrekt. Op grond van de ontwerpschetsen die Rädecker in 1948 had gemaakt, werd besloten het monument niet te isoleren maar ruimer te integreren in de omgeving en aan architect J.J.P. Oud werd de opdracht gegeven de Dam met het monument tot één geheel te maken. Oud heeft het opgelost door rondom de 22 meter hoge pyloon (door degenen die het monument niet waarderen ook wel aangeduid als ‘die penis’ ) concentrische terrassen te situeren. Alles zonder daadwerkelijke afscheidingen die het monument buiten het leven zouden plaatsen.

 

Rädecker ontwierp de figuren in conventionele stijl; de geketende figuren herinneren aan de kruisigingsscène uit het Christendom, de vrouw met kind past in de Madonna-met kind traditie. Het kind dat ze op de heup houdt is hier het ‘vredes-toekomst’-kind. Artistiek is het beeld omstreden, maar de betekenis houdt het overeind. Truus Trompert stond model voor de vrouw. Nog ieder jaar vindt bij het monument op 4 mei de nationale dodenherdenking plaats.

 

 

 

 

 

 


 

John Rädecker (1885 – 1956)

 

Wikipedia

 

John Raedecker of Rädecker was een van de belangrijkste beeldhouwers van de jaren ’20 en ’30 en werd in zijn tijd beschouwd als de ‘grand old man’ van de Nederlandse beeldhouwkunst. Hij was een virtuoos hakker in steen; ‘niemand kan zo’n huid hakken als John’ zei Mari Andriessen over hem. Zijn beelden zijn vaak grof van vorm, de nadruk ligt op sensitiviteit en sensualiteit. Hij wordt tot de Amsterdamse School gerekend maar bracht een groot deel van zijn leven door in het Noord Hollandse Groet.

 

 

John Rädecker overleed in het jaar dat het monument onthuld zou worden, zijn zoons Han en Jan Willem maakten de laatste delen af.

 

     

 

 

 


 

Ansichtkaarten

 

 

 

 

 

 

 

 


 

de Dam

 

Foto’s: februari en 6 mei 2006, april 2010

 

 

Startpagina Buitenbeeldinbeeld

 

Buitenbeelden in Amsterdam Centrum

 

Monumenten in Amsterdam: WO II