|
Historie beelden na 1980
Wim Kan & Corry Vonk en de teloorgang van Oude Grond Foto’s: ANP (www.anpfotoarchief.nl) Verdwenen
beelden Vredesbeeld door Slavomir Miletic, 1981 Locatie: Museumplein
Kruisraket “De 'Kruisraket van Miletic' krijgt waarschijnlijk een andere plaats in Amsterdam-Zuid” werd gemeld in 1994. Het beeld moet bij de herinrichting van het Museumplein verdwijnen maar het stadsdeel is niet van plan het beeld definitief te vernietigen vanwege de 'historische waarde'. Het 21-november-comité werd betrokken bij de herbestemming van het monument. Het kon zich verenigen in de verwijdering van het plein, onder de voorwaarde dat het op enigerlei wijze deel blijft uitmaken van het Amsterdamse straatbeeld. Als het aan verantwoordelijk wethouder R. Weeda (PvdA) zou liggen, kreeg het metershoge kunstwerk ondergronds een nieuwe, definitieve bestemming. De wethouder zag in de parkeergarage onder het Museumplein een geschikte plek. Mei 1995 werd het beeld verwijderd en ‘voorlopig’ opgeslagen. Het is nooit herplaatst. Twee
stenen door Renze Hettema, 1982 Locatie: Leidseplein Herziening Amsterdams Beeldenbestand AMSTERDAM - Het beeldenbestand in de Amsterdamse binnenstad wordt de komende jaren drastisch opgeknapt. Niet alleen zullen diverse beelden naar een andere plek moeten verhuizen, ook krijgen verwaarloosde beeldhouwwerken een grondige opknapbeurt. Bij de beelden die nu niet tot hun recht komen en een betere plaats verdienen, gaat het onder meer om: (…) Twee stenen van Renze Hettema op het Leidseplein. Steen valt uit takel bij verplaatsing AMSTERDAM - Het kunstwerk
Keienobject van de beeldhouwer Renze Hettema is gisteren in stukken gevallen
toen het omhoog werd getakeld op het Leidseplein. De twee handgemaakte keien,
die sinds 1982 tegenover de tegenwoordige coffeeshop Bulldog lagen, werden
weggehaald in verband met reconstructie van het plein. Eén steen is
verbrijzeld. Volgens de Dienst Binnenstad is het werk niet te herstellen. Het
zou worden verplaatst naar een locatie in de buurt van het beeld van Zadkine
bij de Nederlandsche Bank aan het Frederiksplein. ''Het lag aan het materiaal. Het
natuursteen is aangetast doordat het object langdurig buiten heeft gestaan.
Allerlei deskundigen zijn erbij gehaald om het zorgvuldig op te tillen,''
aldus een woordvoerder van de Dienst Binnenstad. Volgens Hettema (69) is
echter 'te snel' gewerkt. ''Ik had al gewaarschuwd dat er barsten in zaten,
dat de keien dus voorzichtig moesten worden verplaatst. Het is op een drama
uitgelopen. Het is, zeg maar, een natuurlijke dood geworden. Ik kan ermee
leven, maar ik moet zeggen: ik stond er in eerste instantie wel verslagen
bij.'' Hettema maakte het werk destijds
als twee duidelijk aanwezige stenen, die als 'natuurlijk' op het plein lagen.
''Zonder direct aandacht te vragen,'' aldus Hettema. Het object - een
terrein-plastiek noemt de beeldhouwer het - was vooral in gebruik als zitbank
en trefpunt voor daklozen en toeristen. ''Het enige wat ik nu nog heb,
zijn de auteursrechten,'' aldus Hettema. ''We hebben er gisteren in het café
nog zeker een half uur over gepraat. De gemeentelijke diensten zijn
verantwoordelijk, zo zie ik het. En volgende week gaan we verder praten over
de vraag hoe we hier verder mee omgaan.'' (naar het Parool,
9-7-1995 en 24-1-1997)
Driehoekige
zuilen door Coen Vernooij, 1983 Locatie: Steve Bikoplein Depot Ze brengen een beetje
kleur op het grijze plein, maar daar is ook alles mee gezegd. De omwonenden
zijn nooit blij geweest met de driehoekige zuilen die in 1983 op het Steve
Bikoplein (Oost) werden geplaatst. Eén keer is geprobeerd ze in brand te
steken en vorig jaar werden de zuilen ingepakt en voorzien van een postzegel
en het adres van het stadsdeel. Inmiddels staat vast dat er na de dit jaar
uit te voeren herinrichting van het plein geen plaats meer is voor het
kunstwerk van Coen Vernooij. Waar het naartoe moet, weet niemand, ook het
fonds en het stadsdeel niet. Dat wordt dus het depot. (het Parool, 30
maart 1996)
Foto: anoniem, 1994 kunstwerkkunstwerk
Wim
Kan & Corry Vonk door Siemen Bolhuis, 1986 Locatie: Leidseplein Tuinkabouter Op 15 augustus 1986 werd op het Leidseplein te Amsterdam een beeld van Wim Kan en Corry Vonk onthuld, ter herinnering aan de oprichting van het ABC-cabaret, 50 jaar eerder. Ondernemers en bezoekers van het plein zijn er nooit gelukkig mee geweest. 'Niveau tuinkabouter', vindt een medewerker van een horecagelegeheid. 'Duiven schijten er verdacht veel op', zegt de bedrijfsleider van een andere. (uit de Volkskrant,
7 november 1995) Maar er waren ook tegengeluiden: “Elk uitstapje naar een museum is een omweg naar een restaurant, zei Wim Kan eens. Zo relativeerde hij de kunst. Grappig vond ik daarom dat het beeldje van Kan en zijn onafscheidelijke lieffie Corry Vonk juist midden op het Leidseplein stond. Als de horeca ergens de kunst overwoekert, is het daar wel. Kort en goed, dat beeldje stond daar precies op zijn plaats. Wie het mooi vond moest even bukken, wie er een hekel aan had keek er gewoon overheen. Iedereen blij.” (uit Trouw, 31
januari 1997)
foto: Marc Gravemaker, 1986 Terugplaatsing geen optie Begin 1997 werd het beeld weggehaald. Directe aanleiding was de herinrichting van het Leidseplein, tal van straten en pleinen in de hoofdstad werden onder handen genomen vanwege een Eurotop. Terugplaatsen was geen optie.
Een stafmedewerker van de stichting die tot taak heeft de gemeente den Haag te adviseren over de artistieke aanvaardbaarheid van beelden in de context van de omgeving: “Mensen die Kan nooit gekend hebben, kunnen uit het beeld niets opmaken over de betekenis die hij gehad heeft.” Hij ziet dan ook geen enkele 'artistieke meerwaarde' in het beeld. Afgezien van het gebrek aan zeggingskracht, noemt hij overigens ook de vorm niet helemaal geslaagd: “Driekwart van de ware grootte. Je kijkt er zo overheen, over die twee figuren. Het beeld zonk helemaal in het niet daar op dat drukke, bruisende plein. Neem alleen al de lichtreclames daar. Nee, ik kan me voorstellen dat de gemeente Amsterdam dacht bij de renovatie: dit beeld staat hier niet echt geweldig, we zoeken er maar een ander plekje voor.” (uit Trouw, 27
januari 1997) Scheveningen Nadat eerst sprake was van herplaatsing in Kudelstaart werd na tien maanden opslagloods het duo op voorspraak van Wim Ibo herplaatst op het Gevers Deynootplein tegenover het Kurhaus in Kans geboorteplaats Scheveningen. Oude
Grond door Herman Makkink, 1988 Locatie: Spinozahof 'Rioolpijp' moet weg uit Amsterdamse
Spinozahof Bewoners van het Amsterdamse Spinozahof kunnen opgelucht ademhalen. Het ruim 4,5 meter hoge en ongeveer zes meter lange betonnen kunstwerk dat hun uitzicht al jaren verknalt, moet weg. De Raad van State heeft geoordeeld dat het door Herman Makkink gemaakte kunstwerk, dat de oude schoorsteen van de voormalige Amstelbrouwerij voorstelt, maar volgens omwonenden vooral op een rioolpijp lijkt, is opgetrokken zonder de vereiste bouwvergunning. Dat de gemeente van diverse commissies positieve adviezen kreeg over plaatsing van het kunstwerk, mocht de Raad van State niet vermurwen. Volgens de Raad hebben die commissies alleen gekeken naar de kwaliteit van het bouwwerk als kunstwerk, maar niet naar “de vraag of het kunstwerk voldoet aan de redelijke eisen van welstand als bedoeld in artikel 34 van de gemeentelijke bouwverordening”. De betonnen kolos staat op 6,5 tot zeven meter afstand van de huizenblokken op het Spinozahof, en belemmert het uitzicht vanuit en de lichtval in een aantal woningen. (uit Trouw, 23
december 1993)
Foto: ANP De 'omgevallen fabriekspijp' Makkink zal zich verzetten. ''Ik heb dat beeld daar ter plekke gemaakt. Speciaal voor die plek. Ik heb het hol gemaakt om het meer volume te geven, zodat je het van de overkant zo goed kon zien als nu het geval is. Ik heb nog liever dat het wordt vernietigd. Ik heb de steun van de stichting Beeldrecht. Dat beeld is nog steeds mijn geestelijk eigendom.'' Ook volgens de gemeente is het de vraag of er 'een-twee-drie' een oplossing gevonden kan worden. In 1989 maakte de toen 68jarige J. H. van Heezik ernstige bezwaren. ''Ik vind het een monster. Het een massa steen, ik ervaar het als bedreigend,'' zei zij toen. ''Laat ik het zo zeggen: kunst moet gezien mogen worden, je moet het niet hoeven zien.'' De Amsterdamse rechtbank bepaalde in 1989 echter dat geen sprake was van onaanvaardbare inbreuk op het woongenot van de bewoners. Wel vond de rechter het toen ook al begrijpelijk dat het werk als hinderlijk werd ervaren. (uit het Parool, 23
december 1993) ‘Het monster’ Oude Grond, het werk van kunstenaar Herman Makkink, heeft sinds de plaatsing op 22 november 1988 gezorgd voor zowel beroering en vermaak als tijdelijke huisvesting. Paartjes zagen in het betonnen/bakstenen gevaarte een romantisch ontmoetingspunt, kinderen gebruikten het als een 'ding' om in en op te spelen, vissers gooiden vanuit de pijp hun hengel uit en een stel jeugdige low budget-toeristen bivakkeerde er ooit enkele weken, met slaapzak en proviand. Maar ook bij junks en zwervers viel de Oude Grond in goede aarde; dat laatste tot afschuw van de naaste omwonenden, die toch al weinig op hadden met Makkinks schepping. Een aantal dames waaronder mw van Heezik verzette zich tegen wat zij 'Het Monster' noemden. Een monster dat vijf jaar terug onaangekondigd hun leven - letterlijk en figuurlijk - zou komen overschaduwen. De buurvrouw van beneden voelde zich 'levend ingemetseld'. ''Mijn benedenbuurvrouw kon zelfs geen stukje lucht zien. Horizonvervuiling, dat was het”. Van Heezik doet inmiddels bijtijds de gordijnen dicht. ''Mijn buurvrouw belde en zei: 'Zou je je gordijnen niet eens dichtdoen? Kijk eens naar buiten!' Daar zat een stel jongens, bovenop die pijp, en die keken door mijn raam naar de televisie. En dat bleken ze al een paar dagen te doen.'' Makkink wilde met zijn werk iets 'neerzetten dat lijkt op vormeloosheid; een stuk oude grond dat naar boven is gekomen'. De bedoeling was dat het beeld aan de buitenkant overwoekerd zou worden door mos en klimop. ''Dan wordt het wat meer een soort ruine,'' aldus de kunstenaar in het blad Deurpost van de Vereniging Bouwmij in 1989. Maar dat wilde niet zo vlotten. Enkele 'groeiseizoenen' was hij ermee in de weer, zonder succes. Makkink over zijn beeld: ''Het maakt een belangrijk deel uit van mijn oeuvre. In de eerste plaats is het stedebouwkundig bedoeld, om van over het water gezien te worden. In de volzin van een rij strakke gebouwen is dan een dikke komma geplaatst. Voor de bewoners, hengelaars en passanten is het een stuk oude bouwgrond dat naar boven is gehaald, desnoods een stuk van de oude stadswal die daar is geweest. Nee, het heeft niets te maken met de verdwenen Amstelbrouwerij aan de overkant. Het is geen schoorsteen van die brouwerij, zoals wel eens beweerd is.'' Makkink heeft er in elk geval een schadevergoeding uitgesleept, van de gemeente krijgt hij een nieuwe opdracht. (uit het Parool, 19
maart 1994) Schoorsteenbeeld met 'knabbelaar'
gesloopt Onder grote belangstelling is gisteren een begin gemaakt met de sloop van het omstreden kunstwerk Oude Grond van Herman Makkink aan het Amsterdamse Spinozahof. Tot afbraak van de enorme buis is overgegaan op last van de Raad van State, nadat buurtbewoners jarenlang hadden geklaagd over het beperkte uitzicht. Makkink was zelf komen kijken naar de vernietiging van zijn schepping. ''Ik wilde zien hoe iets waar ik zo lang over gedacht en aan gewerkt heb, in een paar uur wordt neergehaald. Maar ik lijd er niet onder, hoor ! Ik heb me erbij neergelegd,'' zei hij. Vanaf een platte schuit in de Singelgracht verknipte een hydraulische schaar het kunstwerk tot brokstukken. Deze 'knabbelaar' brokkelt eerst het bovenstuk af en in de loop van de week wordt de fundering verwijderd. (uit het Parool, 24
maart 1994)
Startpagina Buitenbeeldinbeeld |
