Man van steen

 

 

 

 

 

 

 

 

 

De Stenen man, een monument ter ere van Caspar de Robles, een remake uit 1774 (zuil) en 1896 (hoofden)

                                                                                                                                   naar het origineel uit 1576

 

 

 

 

Dijkherstel door de bezetter

 

Eind oktober 1570 raasde een storm over de Noordzee en op 1 november 1570 braken in Nederland vele zeedijken door. De ‘Allerheiligenvloed’ of ‘Allerzielenvloed’ trof naast het Noordzeekustgebied ook Friesland en Groningen met duizenden doden en verwoesting tot gevolg.

 

De ramp gebeurde in het begin van de tachtigjarige oorlog (1568-1648) en namens de Spanjaarden voerde in die tijd de Portugees Caspar de Robles (ca 1527-1585) als stadhouder het bewind over ondermeer Friesland. De man zag de dringende noodzaak van dijkherstel in, met name rond Harlingen. Hij trommelde arbeiders op, binnendijkers en werklozen en liet de dijk ophogen. Dat ging niet zonder slag of stoot, dit verhaal wordt verteld op deze pagina van de website.

 

Zomer 1575 was het werk voltooid en de Friezen waren de Robles voor zijn daadkracht in deze toch dankbaar. In 1576 (althans, de eerste steen werd dat jaar gelegd) werd ter memorie van het tot stand gebrachte werk en ter ere van de Robles op de dijk een Romeinse terminus, een grenspaal, opgericht.

 

Bovenop de zuil met uitgebreide gedenktekst in het Latijn stonden twee gebeeldhouwde zandstenen hoofden, het ene hoofd bezag het dijkgedeelte naar het zuiden, het andere hoofd overzag het noordelijke gedeelte. Hoewel ze als zodanig geregeld worden aangeduid, vormen de twee eerste losse hoofden geen Januskop. De oorspronkelijke koppen bevinden zich nu in het Fries Museum.

 

 

 

 

 

 

De Stenen Man

 

In de loop der eeuwen raakte de gedenkzuil, die al vroeg de bijnaam ‘de stenen man’ kreeg, in verval en verdween begin 18e eeuw. Karel Georg, graaf van Twickel, Grietman van Franekeradeel en dijkgraaf in het gebied van Harlingen, plaatste in 1774 (voltooid najaar 1776) een nieuwe zuil van massief hardsteen naar “de eigenste teekening van het oude” en dit monument staat er nog tot op de dag van vandaag, zij het met andere hoofden. Het nieuwe monument werd in 1777 overgedragen aan de ‘Binnen en Buitendykse Volmagten’:

 

 

 

 

                                                                                     Leydse courant, 30 april 1777

 

Links: de Terminvs uit ‘Chronique ofte historische geschiedenisse van Vrieslant’ door Pierius (Pier) Winsemius, 1622

 

 

 

 

  

 

Bronzen man

 

De Leeuwarder courant en het Nieuwsblad van het Noorden berichtten op resp. 27 en 28 maart 1896 dat bij een grote restauratie van het monument de zandstenen hoofden uit 1774 zijn vervangen door een ‘bronzen Januskop’ en dat ‘een kapitaal hekwerk van geslagen ijzer’ het geheel omsluit. Het monument “prijkt nu weder in vollen glans”.

 

De zandstenen hoofden uit 1774 staan nu in het park van buitenplaats de Wildenborch te Vorden (Gld).

 

 

Links: aan de zeezijde van de zuil staat onder de hoofden het woord Terminus (op het origineel stond Terminvs) gebeiteld. Daaronder het wapen van koning Filips II van Spanje omkranst met het teken van het Guldenvlies van het huis van Bourgondië.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

         Telegraaf, 1933

  

 

                                        Leeuwarder Courant, 16 maart 1968:

                                        ‘groen uitgeslagen van ergernis

 

       

Dijkverhoging

 

In 1965 werd het monument onttakeld vanwege een dijkverhoging in het kader van de Deltawet. Het monument werd in onderdelen weggetakeld, al met al ongeveer tien stukken, schreef de Leeuwarder courant.

 

Drie jaar later werd duidelijk dat het monument daarbij flink beschadigd was; restauratie liet  op zich wachten. Het bronzen dubbelgelaat van de ‘Stenen Man’ was volgens de Leeuwarder groen uitgeslagen van ergernis. Een steenhouwer die het monument had gezien meldde “Dat ding is op sommige plaatsen goed kapot”.

 

Ruim vier jaar na verwijdering werd het monument teruggeplaatst op een nieuw trapvormig terras, het hek eromheen keerde niet terug.

 

Blikseminslag

 

In 1978 werd het monument getroffen door de bliksem. De gedenkplaten waren zo’n tien centimeter verzet en stukken steen lagen verspreid rondom.

 

 

 

 

 

 

 

Onbekende (18xx-1xxx)

 

 

 

 

 

 

 

Westerzeedijk, Harlingen

 

Foto’s: augustus  2018

 

 

Startpagina