Oorlogsslachtoffers
Monument voor oorlogsslachtoffers uit de Purmer door H.P.
Van Iperen, 1950
Het monument gedenkt vier slachtoffers die door
oorlogshandelingen, of training daarin, zijn omgekomen. En met hen alle
slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog.
Simon de Ridder JNzn
Dirk
Schaatsbergen Czn
Jacob
Groot Jzn
Simon
Groot Jzn
Vliegtuigongeluk
Simon de Ridder (1918) was
piloot in het squadron FAA 1847. Het squadon was opgericht in februari
1944, bestond uit vier Britse en acht Nederlandse marine-piloten, en had de
beschikking over tien Hellcats. Het was een weinig gelukkige eenheid, zes
vliegers kwamen om bij vliegongelukken, waarvan vier bij botsingen. Op 27
maart 1944 botsten sergeant Simon de Ridder en zijn vriend Johan Blok boven
Noord-Ierland in volle vlucht op elkaar. De ene Hellcat vernielde de staart
van de andere toen van formatie gewisseld werd. Beide toestellen stortten
neer en de piloten kwamen om. De Ridder is herbegraven op het ereveld in
Loenen.
Zeemansgraf
Op 12 juni 1940 vertrok de
onderzeeboot Hr.Ms. O 13 vanuit Dundee voor haar eerste Noordzeepatrouille.
Op 19 juni werd de boot teruggeroepen, maar is niet teruggekeerd.
Vermoedelijk is de Hr.Ms. O 13 een dag later op de Noordzee ter hoogte van
Great Fisher Bank geramd door de Poolse onderzeeboot “Wilk” en met man en
muis vergaan. De 34 opvarenden, onder wie drie Britten, werden vermist.
Dirk Schaatsbergen (1910) was machinist op de onderzeeër.
Ook Simon Groot is omgekomen
op zee. Rusland werd bevoorraad met schepen die in konvooi en onder
begeleiding naar o.a. Moermansk voeren. Duitsland probeerde deze transporten
via de Noordelijke IJszee te verhinderen en zette U-boten in. Door
torpedering is een groot aantal schepen tot zinken gebracht, Simon voer op
een van de vele koopvaardijschepen die de thuishaven niet meer hebben
bereikt.
Represaille
Op 8 maart 1945 zijn op de
fusillade-plaats Rozenoord aan de Amsteldijk in Amsterdam 53 mensen
omgebracht door het vuurpeleton. De fusillade was een represaille voor de
aanslag op H.A. Rauter, hoofd van de SS-afdelingen. Rauter overleefde, zijn
adjudant en chauffeur kwamen om. De aanslag vond plaats bij De Woeste Hoeve
tussen Arnhem en Apeldoorn in de nacht van 6 op 7 maart 1945. De aanslag
was niet tegen Rauter gericht, de bedoeling was een lading vlees te
bemachtigen, maar per vergissing raakte Rauter bij de overval betrokken.
Ter vergelding werden 263 personen doodgeschoten. De opdracht was in
Amsterdam 75 mensen om te brengen, maar er waren ‘maar’ 53 Todeskandidaten voorhanden. Jacob
Groot (1916) was een van hen. Hij maakte deel uit van het verzet en was
opgepakt.
|
Fakkeldrager
De brandende toorts symboliseert in het algemeen het
doorgeven van leven: mensen sterven, maar het vuur blijft branden. Het vuur
symboliseert ook de vrijheid, het verbranden van het kwade, de hoop die
blijft branden en de duisternis die te lijf gegaan wordt. Daarom worden
fakkels of toortsen geregeld uitgebeeld op monumenten.
Levenden en ontslapenen
De Noordhollandsche Courant schreef op 5 mei 1950 over de
onthulling van de gedenksteen:
De
steen symboliseert de levenden en ontslapenen. Op het ene vlak ontwaart men
een vrouwenfiguur, de nabestaanden en het gehele volk uitbeeldend, op het
andere vlak ziet men een mannenfiguur, waarin zij worden uitgebeeld die
zijn heengegaan. Laatst bedoelde figuur draagt de fakkel van de vrijheid.
|
Het ereteken werd
ontworpen en vervaardigd door de kunstenaar Van Iperen. Na de onthulling door
de dijkgraaf werd door het polderbestuur, de verenigingen en de kerkvoogdij
het monument overgedragen aan de vereniging Purmer Belang.
Nieuwe naamplaat
Het monument staat voor de Purmerkerk, het gebouw van
samenkomst voor de Hervormde Gemeente van de Purmer. De kerk is in 1961
opgeleverd, nadat een brand het oude gebouw in 1959 in de as had gelegd. In
2010 is een nieuwe naamplaat met de namen van de slachtoffers aangebracht.
H.P. van Iperen
(192?)
Ieder mens is een kunstenaar
In krantenartikelen van 1947-1955 wordt de kunstenaar
meestal aangeduid als de heer H.P. van Iperen, soms als P. van Iperen. In 1947
wordt hij Purmers meest kunstzinnige inwoner genoemd die met jeugdig
enthousiasme te werk gaat.
In de Noordhollandse Courant in1948:
Niet
alleen Ilpendam kan bogen op kunstenaars, ook in de Purmer woont er één. Wij
bedoelen beeldhouwer H.P. van Iperen, gekomen uit den Haag wonende aan de
Driesprong, In een jaar tijds is de kunstenaar volledig opgenomen in de
polderkring. Ruwe stukken boomstam beziet hij met een kunstenaarsoog. Hij
kiest uit een grote sortering hak- en steenbeitels zijn gereedschap en
onder zijn handen krijgt het hout langzaam vorm.
|
Van Iperen is actief bij de toneelvereniging als
decorbouwer en regisseur. Ook geeft hij lezingen. Zo geeft hij in 1953 een
inleiding over ‘Waarom handenarbeid?’ Hij stelt dat handenarbeid van groot
praktisch nut is. “Men heeft het nodig om zich in het leven te kunnen redden.
Ieder mens is een kunstenaar, al heeft de een meer gaven dan de ander.”
Het geestelijke
Hetzelfde jaar geeft hij ook een lezing ‘aan de ouders van
de leerlingen van de RHBS, die op een ouderavond in het schoolgebouw bijeen
waren’. Het verslag staat op de voorpagina van de Noordhollandse Courant
onder de kop
“Handenarbeid van het kind en de moderne
kunst”
(…)
Van de scheppende arbeid van het kind, kwam de heer Van Iperen op de
moderne kunst en meer in het bijzonder op het werk van de grote moderne
kunstenaar Picasso. De heer Van Iperen wees er op, dat de kunst alleen
vraagt naar de absolute waarheid, een waarheid die men alleen vindt bij
kinderen. Daarom mogen sommige werken van moderne kunstenaars wat
kinderlijk lijken, niets is echter minder waar (…).
Dat
velen deze moderne kunst nog niet kunnen waarderen, vond volgens de heer
Van Iperen zijn oorzaak in het feit, dat de mens geneigd is alleen aan het
stoffelijke te denken. De kunstenaar is echter tot de slotsom gekomen, dat
niet het stoffelijke, maar het geestelijke de echte waarheid geeft en
daarom zal hij ook trachten het geestelijke in zijn schilder- of beeldhouwwerk
tot uitdrukking te brengen.
Na
de interessante lezing, die echter tekort was om de aanwezigen werkelijk te
laten doordringen in de materie van de ontwikkeling der kunst tot de
hedendaagse uitdrukkingsvorm, had iedereen de gelegenheid een expositie te
bewonderen van het werk dat door de heer Van Iperen is gemaakt.
Op
deze expositie vond men zijn beginwerk. Hier was alles nog in zijn
stoffelijke vorm uitgedrukt. In later jaren was de kunstenaar echter
gerijpt en heel langzaam had hij het stoffelijke losgelaten en alleen
getracht de gedachten van zijn geest vast te leggen.
|
Een uitspraak die van hem opgetekend is: “Kunst zijn de
stof geworden roerselen van de ziel”. In 1955 is het bericht te lezen dat de
beeldhouwer aan de Purmerweg emigreert naar Canada. De toneelvereniging moet
een vervangend regisseur zoeken voor haar jaarlijkse uitvoering. Op het www
is niets te vinden over kunstenaar van Iperen.
Westerweg, buurtschap de Purmer (gemeente Purmerend)
Foto’s: mei 2010
Startpagina Buitenbeeldinbeeld
Buitenbeelden in Purmerend
|