|
ΨYXH
Σ IATPEION
ΨYXH Σ IATPEION door Hildo Krop, 1963 - 1965 Betonreliëfs aan de gevel van de
Universiteitsbibliotheek De nieuwbouw van Universiteitsbibliotheek aan het Singel stamt uit het midden van de jaren zestig en is een ontwerp van de architect ir J. Leupen (1915-1985) van de Dienst der Publieke Werken. Het terrein waarop het gebouw verrees lag sinds 1939 braak nadat de St-Catharinakerk daar afgebroken was. Er wordt geschreven dat het gebouw exemplarisch is voor de ‘koffieautomatenarchitectuur’, maar als op dit woord gegoogled wordt, is alleen die uitspraak vindbaar.
Op de strak moderne gevel van de zestiger jaren zijn twee ten opzichte van dit gebouw ‘ouderwets’ aandoende gevelstenen aangebracht. Het linker draagt de titel ΨYXH Σ IATPEION. ΨYXH
Σ
IATPEION Een bibliotheek als een gebouw dat bestemd is om een groot aantal boeken op planken te bergen is een concept van de Hebreeuwen. Zij koesterden de heilige boeken en de herinnering aan de daarin vastgelegde daden van hun voorvaderen. Het werd een voorbeeld voor andere volken, vooral voor de Egyptenaren. Osmanduas, Ozymandias of Osymandyas, koning van Egypte, had een bibliotheek laten bouwen en daarop een inscriptie aan laten brengen met de Griekse tekst Ψ Υ Χ Η Σ I A T P E I O N (Psukes of Psuxes iatpeion). Dat schreef Diodorus Siculus, een Grieks historicus uit de 1ste eeuw v. Chr. Osymandyas is geïdentificeerd als farao Ramses II (1300-1236 v Chr) en vermoed wordt dat de bibliotheek het Ramesseum in Thebe (Luxor) was. Dat Hildo Krop hiervan op de hoogte was midden vorige eeuw (of zijn opdrachtgever?) toont zijn belezenheid. Zomer 2010 is er in het Nederlands geen enkele hit met Google op iatpeion, bovenstaande verklaring is samengesteld uit informatie van een aantal buitenlandse sites.
Motto Het opschrift ΨYXH Σ IATPEION wordt vertaald met ‘Hersteloord voor de ziel’ of ‘Apotheek voor de ziel’. Het wordt als motto gebruikt voor bibliotheken. De tekst prijkt o.a. op de bibliotheek van het klooster St. Gallen in Zwitserland (gebouwd in 1758-1767) en de bibliotheek van het klooster Armagh in Ulster, Noord Ierland (gebouwd in 1771). En sinds 1965 dus op de bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam. Zeevaart, handel en Schoonhoven De linker gevelsteen toont naast de titel, de zeegod Neptunus, de handelsgod Mercurius en een koggeschip. Op het schip zijn drie schilden zichtbaar. Het linker draagt het wapen van Amsterdam, het middelste lijkt blank en het grotere rechter schild toont vier opgerichte leeuwen. Dit schild lijkt het wapen van de gemeente Schoonhoven weer te geven, een foutje of een grapje van Krop? Een ode aan Jan Schoonhoven als een verwijzing naar de moderne hokjes-gevel waarop zijn gevelstenen detoneren en te hoog opgehangen zijn om zeggingskracht te hebben? Nee, toch niet: het tafereel is geïnspireerd op het zegel van de stad Amsterdam. In 1275 kreeg Amsterdam het tolprivilege van graaf Floris V van Holland en rond 1300 stadsrechten van graaf Guy van Henegouwen. Het stadszegel dat toen gemaakt werd toonde een scheepje en de Henegouwer leeuw. In de loop der tijd werd het zegel aangepast, tot in de 15e eeuw de definitieve versie ontstond. Er staat ondermeer een koggeschip op, een wimpel met het wapen van Amsterdam en een ridder met een schild waarop vier klimmende leeuwen, het wapen van Guy van Henegouwen. Het koggeschip was een laat-middeleeuws overnaads gebouwd scheepje met één mast en een razeil. Het was zeewaardig en heeft de hanzesteden grote welvaart gebracht. Ook voor Amsterdam legde de scheepvaart en het koggeschip de basis van de grote bloei.
zeventiende eeuwse zegels van Amsterdam Amsterdamse School en het Nieuwe
Bouwen Hildo Krop’s eerste grote opdracht voor Amsterdam was meewerken aan de decorering van het Scheepvaarthuis in de periode 1913-1916. Het Scheepvaarthuis wordt beschouwd als het eerste in de expressionistische Amsterdamse School-bouwkunst gerealiseerde gebouw. De beeldhouwkunst werd geïntegreerd in de architectuur, vormde daarmee één geheel. Daartegenover staat het ‘Nieuwe Bouwen’, de architecten streefden naar een vormentaal gebaseerd op eenvoudige onversierde volumes. Door tegenstanders is de stijl omschreven als emotieloos, harteloos, steriel, koud, anoniem en als een gapende leegte. Dat het laatste gevelwerk van Krop aan de strakke steriele gevel van de bibliotheek hangt, en daar misplaatst lijkt, is curieus.
Rechten, geneeskunde, godsdienst,
kennis en wijsheid De gevelsteen rechts is complex in symboliek. In het midden is een gevleugelde helm afgebeeld, het attribuut van Mercurius, de god van de handel die ook op de linkersteen staat afgebeeld. De staf met een enkele slang er omheen is het esculaapteken, het symbool van de geneeskunde. Het boek met de alfa en omega, de eerste en laatste letter van het Griekse alfabet, verwijst naar de godsdienst. Alfa en Omega is een uitdrukking uit het christendom die Jezus' almacht symboliseert. Op de helm staat de geblindoekte vrouwe Justitia met een balans in de hand, het symbool voor gerechtigheid. De uil staat voor wijsheid, de man met de atlas op een opengeslagen boek met een bol met meridianen verwijst vermoedelijk naar algemene, globale kennis.
Hildebrand Lucien Krop
(1884-1970) Krop was feitelijk van 1916 tot aan zijn dood stadsbeeldhouwer van Amsterdam, officieel werd de titel hem in 1956 als eerbetoon toegekend. Toen Krop een keer met Zadkine door Amsterdam liep, waar ondertussen veel van zijn beelden stonden, riep deze uit: 'Nom de Dieu, tu dois être millionnaire'. Krop was een veelzijdig
kunstenaar. Op een meubelfabriek leerde hij houtsnijden en van John Rädecker
leerde hij steenhakken. Hij werkte ook als keramist. Krop maakte geen
onderscheid tussen vrij en gebonden werk, maar zijn visie op kunst was wel
onlosmakelijk verbonden met zijn kijk op de samenleving: ''Zodra je je op het
terrein van de kunst beweegt, zeg ik gemeenschap.'' Info Hildo Krop
Krop in Amsterdam Wikipedia Singel 425, Amsterdam Centrum Foto’s: juli 2010
Startpagina Buitenbeeldinbeeld Buitenbeelden
in Amsterdam Centrum |
