Gebroken Spiegels

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Auschwitzmonument  ‘Nooit meer Auschwitz’  door Jan Wolkers, 1977 / 1993

alias ‘Spiegelmonument’, alias ‘Gebroken Spiegels’

Voorheen op de Oosterbegraafplaats, vanaf 1993 in het Wertheimpark

 

Jaarlijks wordt, op de laatste zondag van januari, de bevrijding van het concentratiekamp Auschwitz-Birkenau (27 januari 1945), herdacht. De herdenking is aan het eind van de ochtend bij het Auschwitz-monument. Dit monument staat in het Wertheimpark, aan het begin van de Plantage Middenlaan.

 

 Auschwitz

 

 


 

Geschiedenis van het Monument

 

In januari 1952 organiseerde de Poolse regering voor het eerst een internationale herdenking van de bevrijding van Auschwitz. Uit een aantal landen werden overlevenden uitgenodigd deze herdenking bij te wonen. Alle delegaties, waaronder de Nederlandse, vulden in Birkenau een urn met menselijke as om mee te nemen naar hun land. De urn die de Nederlandse delegatie mee terugbracht, werd onder een gedenksteen begraven op de Nieuwe Oosterbegraafplaats in Amsterdam. Daar werd jaarlijks op de laatste zondag in januari, op of rond de 27ste januari, de bevrijdingsdatum van Auschwitz, een herdenking georganiseerd.

 

De eenvoudige steen op de Oosterbegraafplaats werd in 1977 vervangen door het Spiegelmonument, ontworpen door de schrijver en beeldend kunstenaar Jan Wolkers. Het bestaat uit gebroken spiegels waarin de lucht wordt gereflecteerd. Volgens Wolkers symboliseren de gebroken spiegels dat 'de hemel na Auschwitz nooit meer ongeschonden is'. In 1993 werd het Auschwitz-monument vergroot en samen met de urn verplaatst naar het Amsterdamse Wertheimpark, waar sindsdien ook de jaarlijkse Auschwitz-herdenking plaatsvindt.

 

 

 

                       

 

 

 


 

Tekst bij het Auschwitz-monument

 

DE MOORD OP DE JODEN UIT NEDERLAND

 

Op 10 mei 1940, de dag van de invasie door Nazi-Duitsland, woonden in Nederland 140.000 joodse mannen, vrouwen en kinderen.

 

Tussen februari 1941 en september 1944 werden meer dan 107.000 joden gedeporteerd uit Nederland. Slechts 5.200 overleefden de Nazi-concentratiekampen en keerden terug.

 

Auschwitz-Birkenau en Sobibor waren kampen in Polen. Auschwitz-Birkenau was een werk- en vernietigingskamp. Sobibor uitsluitend een vernietigingskamp. Ongeveer 60.000 joden werden uit Nederland naar Auschwitz-Birkenau gedeporteerd en 34.000 naar Sobibor.

 

In deze kampen werden de meeste joden uit Nederland vermoord. Slechts 19 van hen overleefden Sobibor en ongeveer 1150 Auschwitz-Birkenau.

 

Ook de in Nederland woonachtige Sinti en Roma werden door de Nazi's vervolgd. Op 16 mei 1944 werden 245 van hen opgepakt en drie dagen later gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau. Slechts 30 van hen overleefden het.

 

De naam 'Auschwitz' is internationaal het symbool geworden van de poging tot vernietiging van het joodse volk, waar ook ter wereld.

 

Het spiegelmonument herdenkt de miljoenen slachtoffers van rassenwaan. Dit is een plaats van herinnering, rouw en bezinning, een waarschuwing voor alle generaties in de hele wereld.

 

Vergeten zijn de slachtoffers niet en nooit zullen zij vergeten worden. 

 

 

 

 

 

 


 

Beschadiging / Vernieling

 

1) Glazenier

 

Op dinsdag 23 mei 1995 wordt tegen een voormalige glazenier twee maanden celstraf geëist wegens het vernielen van het door Jan Wolkers ontworpen Auschwitzmonument Nooit Weer Auschwitz. De glazenier bleef erbij dat hij in opdracht handelde van het glasbedrijf waarbij hij in dienst was, om zo een constructiefout te verdoezelen. Er was condens onder twee glazen platen gekomen. Deze glazen dekplaten van het monument werden begin 1993 met een pikhouweel stukgeslagen. Dat gebeurde in de nacht van de officiële onthulling. Het bedrijf ontkent elke betrokkenheid bij de vernieling, maar familie en vrienden van de glazenier getuigden dat hij van te voren al uitlatingen had gedaan over een afspraak met zijn baas. De glazenier werd later veroordeeld.

 


 

2) 'Nooit meer Auschwitz' beschadigd     

 

Het Auschwitz-monument in Amsterdam is naar verwachting eind dit jaar hersteld. Onbekenden vernielden het monument van Jan Wolkers in mei. Bij de vernieling ging de glasplaat met de tekst Nooit meer Auschwitz aan diggelen.

(Trouw, 24 juli 1997)

 


 

3) Herstel monument voor Auschwitz duurt lang

 

Reparatie van het beschadigde  Auschwitz -monument in Amsterdam kost naar schatting 20- tot 25 duizend gulden. Dit heeft een taxateur dinsdag vastgesteld. De vernielde glasplaat wordt verwijderd en vervangen door een nieuwe. Het herstel gaat lang duren: tien tot twaalf weken.

De nieuwe glasplaat wordt gemaakt bij het glasbedrijf Tetterode, waar het monument in 1993 is gemaakt. Het monument is ontworpen door de kunstenaar Jan Wolkers. Het monument bestaat uit zes gebarsten glazen panelen, die de lucht weerspiegelen. Een van die panelen is nu vernield.

Het herstel duurt lang, omdat eerst een plaat van twee centimeter dik, speciaal gehard glas moet worden besteld. Wolkers maakt een nieuwe spiegelplaat, die daaronder moet worden bevestigd.

 

De politie heeft gisteren mensen ondervraagd die in het weekeinde en maandag in het Wertheimpark, waar het monument staat, zijn geweest. Sommige getuigen hebben tegen de politie gezegd dat de vernieling mogelijk is veroorzaakt door kinderen die op de glasplaat hebben gespeeld. De politie probeert de kinderen op te sporen, maar sluit niet uit dat de schade op een andere wijze is ontstaan.

(Volkskrant, 21 juli 1999)

 


 

4) Auschwitzmonument alweer vernield

 

Het Auschwitzmonument heeft veel te verduren. Gisteren is het werk van Jan Wolkers in het Wertheimpark in Amsterdam voor de vierde maal vernield.

In een van de zes liggende glasplaten -van twee bij drie meter- zitten putjes. Het geharde glas is wit aangeslagen en in kleine stukjes gebarsten. De politie gaat uit van vernieling uit 'baldadigheid'. Het stadsdeel heeft aangifte gedaan.

Het stadsdeel centrum vindt het nog te voorbarig om na te denken over beveiliging van het monument. ,,De vorige twee keren waren er geen aanwijzigingen van bewuste vernieling. Dit keer lijkt het er op het eerste gezicht ook niet op. Er zijn geen sporen van ruw geweld.'' Volgens de woordvoerdster kan het zijn dat er al een tijdje een barst in zit en dat de schade na een paar weken pas zichtbaar wordt.

 

Volgens Jan Wolkers is het Auschwitzmonument gemaakt van gehard glas dat alleen met veel geweld vernield kan worden. ,,Daar moet een enorme agressie achter zitten'', zei Wolkers na de vorige vernieling. Ook volgens de dienst binnenstad gaat het werk 'niet kapot als je je tas erop zet'.

Het herstel kost duizenden euro's en zal enige weken in beslag nemen.

(Trouw, 25 juni 2004)

 


 

5) Beschadiging Auschwitzmonument

 

Vorige week is bij het stadsdeel melding gemaakt van beschadiging van het Auschwitzmonument. Eén van de zes glasplaten is beschadigd. Het monument werd in 1992 in het Wertheimpark geplaatst. Sindsdien is het vijf keer beschadigd. De eerste keer was sprake van opzettelijke vernieling. In de andere gevallen waren daarvoor geen aanwijzingen. Vooralsnog is dat ook nu het geval. Het monument wordt zo spoedig mogelijk gerepareerd. De verwachting is dat dit een aantal weken zal duren.

(stadsdeel Amsterdam-Centrum,  23 juni 2006)

 

 

 

 

 

 


 

6) Auschwitz-vandalen

 

Het Auschwitzmonument is donderdagochtend vroeg door onbekenden vernield. De informatiezuil bij het kunstwerk ‘Gebroken spiegels is uit de grond getrokken. Op de zuil staat een tekst waarin Jan Wolkers de betekenis van zijn kunstwerk uitlegt.

(de Volkskrant, 11 augustus 2006)

 

 

Hit and run’ van de plantsoenendienst ?

 

Donderdagochtend werd in het Wertheimpark ontdekt dat de informatiezuil bij het Auschwitzmonument was beschadigd. In tegenstelling tot de berichtgeving in de Volkskrant sluit de recherche vernieling of vandalisme uit. Het team heeft naar aanleiding van een onderzoek ter plaatse sterke aanwijzingen dat de informatiezuil door een voertuig is aangereden. Het park is voor fiets- en gemotoriseerd verkeer afgesloten. Alleen geautoriseerde diensten kunnen met een voertuig in het park komen.

(Persbericht Politie Amsterdam-Amstelland, 11 augustus 2006)

 

 

“ (…) Het altijd weer ontroerende monument van Jan Wolkers wordt druk bezocht. Nu en dan door lieden die minder goeds in de zin hebben. Ik doel op de verdwaasden die hun handen niet kunnen thuishouden. Soms gaat het maar net goed. Zoals onlangs, toen een voorbijganger een schoolklas sommeerde de massale hospartij op de glazen platen te staken. Een week geleden was het weer raak. De informatiezuil bij het monument bleek verwoest. Niet door vandalisme, zo haastte de gemeentelijke voorlichter te benadrukken, maar door een onbekend voertuig. Wanneer een van de glasplaten plotseling meer barsten vertoont dan Wolkers bedoelde, heeft dat sinds kort een nieuwe oorzaak: wisselende temperaturen. (…) “

(Hub. Hubben, de Volkskrant 18 augustus 2006)

 

 

 


 

Jan Wolkers (1925-2007)

 

Wikipedia           

 

Jan Wolkers was schrijver en beeldend kunstenaar. Vanaf 1941 volgde hij in Leiden, Den Haag en Amsterdam lessen aan diverse academies. In 1953 studeerde hij af aan de Rijksacademie te Amsterdam, daarna kreeg hij beurzen voor lessen van Giacomo Manzů en Ossip Zadkine. Al in het begin van zijn carričre heeft Wolkers opdrachten ontvangen voor de openbare ruimte. Aanvankelijk maakte hij vooral vrouwen- en dierenfiguren in de traditie van Charles Despiau. In de zestiger jaren ontwierp hij abstracte, architectonische structuren en wandobjecten van afval. Vanaf de jaren zeventig maakte Wolkers abstracte monumenten van glas, perspex en roestvrij staal.

 

Zijn beelden zijn vaak het slachtoffer van vandalisme geweest. Voorbeelden zijn het Auschwitz monument in Amsterdam, de ‘Roos’ in Zaandam, ‘Vrouwen in Verzet’  in Oegstgeest en het monument op de dijk bij Ceres op Texel. In reactie op de vernieling van het monument bij Ceres in 2003 maakte Wolkers bekend dat hij in vervolg minder glas zou gaan gebruiken en meer staal. ‘Het idee dat glas kwetsbaar is, wekt in de openbare ruimte bepaalde gevoelens op. Dan moet iemand er blijkbaar een klap op geven net als op bushokjes’, zei echtgenote Karina Wolkers.

 

 

 


 

Wertheimpark, Amsterdam Centrum

 

Foto’s:  februari en maart 2006

 

 

 

Startpagina Buitenbeeldinbeeld

 

Buitenbeelden in Amsterdam Centrum

 

Monumenten in Amsterdam: WO II