Lampenmaakster

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Lampenmaakster door Jos van Riemsdijk, 1966

 

 

De meisjes

 

Het beeld de ‘Lampenmaakster’ is door de gepensioneerde werknemers van Philips aangeboden aan het bedrijf ter gelegenheid van het 75-jarig jubileum. In 1891 werd de lampenfabriek opgericht en draaide tientallen jaren voor een belangrijk deel op het handwerk van de lampenmaaksters, de ‘meisjes’, die met fijne vingers onderdelen van de gloeilampen fabriceerden en het geheel assembleerden. In het beeld is het moment vastgelegd waarop de fitting op de lamp gekit wordt.

 

 

 

 

 

Lampengipsters

 

Destijds kreeg de gloeilamp pas nadat een bestelling geplaatst was, de gewenste fitting. De fitting of huls werd met kit aangebracht. De meisjes (een term voor zowel de vrouwen als de meisjes) die dit werk deden, heetten ‘lampengipsters’. Een oud-werkneemster over die tijd: “Later ben ik naar de gipserijafdeling gegaan, daar werkten we met vijf meisjes aan een molen, er stonden meer dan tien molens. [..] Hoe rechter je de hulzen op de lampen kon zetten, hoe meer je kon verdienen, want dan was je een goede gipster.”

 

 

                                                       

 

 

 

 

Vrouwenwerk

 

Gertjan de Groot schreef in 2001 het boek ‘Fabricage van verschillen, Mannenwerk, vrouwenwerk in de Nederlandse industrie (1850-1940)’. Ook de geschiedenis van de lampenfabriek van Philips wordt beschreven. Het bedrijf startte in 1891 en produceerde een jaar later, het eerste productiejaar, al 11.000 lampen, in 1903 was dat aantal gegroeid tot 4,2 miljoen. Begin 1892 werd het eerste productiepersoneel aangenomen waarbij een sterke arbeidsdeling werd doorgevoerd. Veel goedkope arbeidskrachten, vrouwen en meisjes dus, deden het fijne werk zoals het maken van de kooldraden en het monteren van de lampen. Het percentage vrouwen in de fabriek schommelde de eerste vijftien jaar rond de 75%.

 

 

 

 

 

 

Jana van Buul

 

Het eerste meisje dat aangenomen werd voor de productie was Marie Bogers (Bogaars) en kort daarna Jana van Buul. De twee maakten eerst schoon omdat de nieuwe productielijn nog opgebouwd moest worden. Toen ze later met één tafel begonnen, was er inmiddels een groepje van ongeveer tien meisjes geformeerd. Meer meisjes werden aangenomen en het werd de taak van Jana de nieuwelingen te instrueren hoe de kooldraad in de lamp bevestigd moest worden en te controleren of dat goed gedaan werd. Jana van Buul werd daarmee de eerste vrouwelijke toezichthouder bij Philips.

 

Halverwege 1892 werkten er al 21 vrouwen bij het bedrijf tegenover negen mannen. Antoinetta Mansvelders begon in 1893 op elf-jarige leeftijd onder personeelsnummer 56, in 1966 was ze aanwezig bij de onthulling van het beeld ‘de Lampenmaakster’. Nieuwe werknemers werden vaak geronseld binnen de familie van het personeel. Zo kwam in 1897 de zuster van Jana, Lucia van Buul op elf-jarige leeftijd in het bedrijf.

 

 

 

De eerste werknemers van het gloeilampenfabriekje Philips; waarschijnlijk dateert de foto uit 1892:

in 1892 waren 21 vrouwen en 9 mannen werkzaam bij Philips, op de foto staan 20 vrouwen en 10 mannen en

Antoinette Mansvelders die in 1893 kwam werken, staat niet op de foto.

 

 

 

Een kleinkind van Lucia van Buul heeft in 2006 naar buiten gebracht dat grootmoeder model stond voor het beeld de ‘Lampenmaakster’, “ze was de eerste vrouwelijke werkneemster” volgens het bericht. Dat is onjuist. De eerste twee werkneemsters voor de lampenproductie waren Marie Bogers en Jana van Buul, Lucia kwam pas vijf jaar later in dienst toen het bedrijf al een productie van ruim 50.000 lampen achter de rug had.

 

 

 

                                             

 

                                                                                                                                                                   De Tijd, 6 augustus, 1968

 

 

 


 

Jos van Riemsdijk (1915-2005)

 

Wikipedia

 

Mogelijk heeft de beeldhouwster de opdracht mede gekregen door haar achternaam. Henk van Riemsdijk (familie?) trouwde in 1938 met een dochter van Anton Philips. Hij bracht zijn hele werkzame leven door bij (het bedrijf) Philips, werd in 1963 lid van de raad van bestuur en na enkele promoties in 1977 uiteindelijk president-commissaris.

 

 

 

 

 

Emmasingels

 

De eerste standplaats van het beeld was voor de eerste fabriek van Philips aan de Emmasingel. Later werd het verplaatst naar de hoek Emmasingel – Mathildelaan. Maart 2013 is het herplaatst in het Philips-museum aan de Nieuwe Emmasingel.

 

 

 

                     

 

De VVV-Eindhoven heeft beeldjes in diverse maten uitgebracht als herinnering

 

 

 


 

Nieuwe Emmasingel, Eindhoven

 

Foto’s: januari 2014

 

 

Startpagina