Constant Permeke, beeldhouwer

 

in

 

Jabbeke

 

 

Citaten uit de verzameling om een beeld te geven van de aard en diversiteit van de collectie.

 

 

 

 

                                                                                          Permekes huis ‘De Vier Winden’ in Jabbeke

 

 

Zoekend beeldhouwer

 

Constant Permeke (1886-1952) staat vooral bekend als belangrijk Vlaams expressionistisch schilder. Zijn figuratieve tekeningen en schilderijen laten het harde vissersbestaan en dito boerenleven zien. Permeke in 1921: “Ik schilder niet zooals ik zie, maar zooals ik meen gezien te hebben”.

 

Een andere uitspraak van Permeke, al in zijn jonge jaren gedaan en zijn motto, was “Zij zullen ons toch niet dood krijgen!”. Permeke kreeg begin jaren dertig minder aandacht en meer kritiek op zijn werk, het zou stagneren en zijn inspiratie zou uitgeblust zijn. Ook de economische crisis liet sterke sporen na. Permeke zocht daarop nieuwe wegen en richtte zich op de beeldhouwkunst. Vanaf 1937 begon hij niet zonder vallen en opstaan zo hij zelf aangaf, met experimenteren en vanaf 1938 tot de oorlog hield hij zich naast tekenen alleen nog bezig met het maken van beelden. Hij begon in een ruw expressionistische stijl , maar al snel werd zijn stijl gepolijst. Zijn werk werd niet door iedereen goed ontvangen, uit onderstaande krantenartikelen uit 1939-40 spreekt eerst verwachting, dan teleurstelling.

Permeke richtte zich in zijn beeldhouwwerk vrijwel uitsluitend op het vrouwelijk naakt; uitzonderingen zijn ondermeer een Christuskop en handen van Christus (1937), het beeld de Zaaier (1939), en een Zelfportret (1940).

 

 

                                                                                                                                        ca 1930

 

De Vier winden

 

In 1928 kocht Permeke grond in Jabbeke en liet er zijn zelf geschetste blokvormige huis bouwen. Het gebouw werd op de windrichtingen georiënteerd en kreeg de naam ‘De Vier Winden’, de bijnaam werd al snel ‘De Steenoven’. In 1929-30 betrok hij met vrouw en kinderen de nieuwe woning. Vier jaar later liet hij er een, eveneens blokvormige, tentoonstellingsruimte bijbouwen dat vanaf 1937 zijn beeldhouw-atelier werd. In de tuin plaatste hij zijn beelden.

 

Het was de wens van Permeke dat het huis na zijn dood opengesteld zou worden voor publiek en dat gebeurde nog in het jaar waarin hij overleden was. In 1960 werden huis, inboedel en gronden gekocht door de Provincie West-Vlaanderen en in 1961 opende het Provinciaal Museum Constant Permeke in Jabbeke haar deuren. Bijna zijn gehele beeldhouwoeuvre bevindt zich in ‘De Vier Winden’. Ook enkele beelden van schoonzoon Pierre Devos en vrienden Oscar Jespers en Henri Puvrez staan in de tuin en op een rotonde vlak bij het huis.

 

 

 

 

                                                                                    Constant Permeke door Henri Puvrez, 1942

 

 

 

                                                                          Gansch niet onwaarschijnlijk

 

                                                                    

 

                                                                                                                                         Algemeen Handelsblad, 18 december 1938

 

 

 

 

       ”Beeldhouwen is een kunst voor blinden”

 

[...]  (Permeke aan het woord:)

“Ik worstel nu met klei die opdroogt en instort, met het pleister dat breekt en verrot, met de gebakken aarde die krimpt, met het hout dat barst. En hoed u voor specialisten in het vak – bronsgieters, steenkappers en anderen. Slaaf van wat ze geleerd hebben, van oude gewoonten die ze met kunst verwarren, knippen zij de vleugels kort aan alle vrije en vroolijke uitvinding.”

       

“Je bent in volle avontuur; in de moeilijkheden. Daardoor wordt je vastgegrepen. wees op je hoede! De voorafgekende techniek kan zoomin den beeldhouwer als den schilder helpen. De boetseertechniek is geen confectiepak dat voor alle beelden past. Er bestaat maar één echte uitdrukkingswijze; deze welke men uitvindt naarmate men haar noodig heeft. Techniek trachten aan te leeren volgens wat gemaakt werd en niet volgens wat men van zin is te maken, is verkeerd zoeken. Met zulk een weg op te gaan is er veel kans om nooit de uitdrukkingsmiddelen te ontdekken die juist en alléén aan uw zienswijze passen. Al vallende leert men stappen, dan loopen, en eindelijk schaatsenrijden. Probeeren…, werken mislukken, terug vallen, daarin ligt de verbetering. En buiten dit, werk je zonder lust, zonder nieuwsgierigheid en zonder aandoening.”

 

“Beeldhouwen is een kunst voor blinden”, zegt Permeke en zijne kleine oogen onder hun blonde wenkbrauwen toeknijpend, streelt hij met zijn gespierde hand de weelderige vormen van het beeld.

 

          Interview door Paul Haesaerts, citaten uit het Algemeen Handelsblad, 23 december 1938

 

        

 

                                                              

 

         

 

                                                                                                                                                         Marie-Lou 1937-38

 

 

 

 

 

Sinds ongeveer een jaar heeft deze actiefste en productiefste onder de Belgische schilders, het penseel neergelegd en beeldhouwt hij met niet minder durf en enthousiasme. De resultaten van deze tien maanden arbeid worden thans aan den toeschouwer voorgelegd. [..]   Het kan niet ontkend worden: men vindt in den beeldhouwer Permeke ontegenzeggelijk elementen van den schilder Permeke terug; niet alleen in forschheid, die geweldigheid en wilde vlucht, maar eveneens die ondefinieerbare droefheid, juist in dat vaak hulpelooze van grootheid en kracht. [..] .

 

 

           Citaten uit Het Vaderland van 15 februari 1939

 

 

                      

 

 

 

                                                                                                                                                                              Zelfportret 1940

 

 

 

 

Citaten uit Het Vaderland, 19 januari 1940:

 

Het schijnt, dat Permeke door zijn beeldenstorm gepreoccupeerd, min of meer verlamd is door deszelfs, voor hem ongewone problemen. Hartstochtelijk knedend en experimenteerend met de klei, welk materiaal hij zeer juist als voor hem geschikte koos (zou deze driftige ooit een beeldhouwer worden, die gestalten kapt uit hout of steen?) heeft hij het vorig jaar zijn eerste proeven getoond

 

 

Daaronder bevonden zich toen eenige opmerkelijke getourmenteerde torsen, die een belofte inhielden en deden vermoeden, dat hij den weg te naastenbij gevonden had, dien hij gaan wilde. Hoewel plastisch nog gebrekkig bezaten zij een duidelijke verwantschap met het wezen zijner teekeningen, waarin hij zich, tot nu, wat de naakten betreft, het zuiverst uitte. Deze torsen gaven geen schoonheidsensatie en bedoelden dat ook niet te geven. Hun accent lag dieper en eigenlijk voorbij den verschijningsvorm, die tragisch van aard was en dynamisch. Deze torsen waren middel en geen doel.

 

En dit is het fundamentele verschil met de beeldjes en beelden hier aanwezig, die wel het doel in zichzelf dragen. Zij zijn statisch, missen de tragiek en worden gekenmerkt door een streven naar rustigen organischen groei, bijna Latijnsch harmonisch.

 

 

 

 

 

 

 

                                                                                                                                             Niobe, 1946-51

 

 

                               

 

                                                                                                             Foto: Emmy Andriesse, 1948/49

 

 

                                    Een uitspraak van Permeke: 'De tijd zet alles recht'

 

 

 


 

Foto’s: juni 2012

 

 

Meer over Permeke:

 

Willy Van den Bussche / John Sillevis 2004

Constant Permeke

Waanders Uitgevers, Zwolle / Gemeentemuseum Den Haag

 

Willy Van den Bussche, 1993

Permeke   1886-1952 

PMCP, Museum Constant Permeke, Jabbeke  Catalogus

Uitgave: Provincie West-Vlaanderen, PMCP-PMMK

 

Willy Van den Bussche, 1986

Permeke   Retrospectieve

Provinciaal Museum voor Moderne Kunst, Oostende

Museumfonds van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap

 

 


 

Jabbeke, België    Huis ‘De Vier Winden’

 

 

 

Startpagina Buitenbeeldinbeeld

 

 

Startpagina Permeke in Jabbeke