Deugden

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Voorzichtigheid en Gerechtigheid door Artus Quellinus, ca 1656

 

 

Het nieuwe stadhuis van Amsterdam

 

In 1648 werd op de Dam van Amsterdam begonnen met het heien van 13659 palen voor de bouw van een nieuw stadhuis naar ontwerp van Jacob van Campen. Het jaar 1648 was ook het jaar van de Vrede van Münster, het einde van de tachtigjarige oorlog met Spanje. De bouwplannen werden met het oog daarop uitgebreid en het gebouw moest een monument worden ter ere van deze ‘eeuwige’ vrede. Toen vier jaar later het oude stadhuis afbrandde, werd er vaart gemaakt, het eerste deel is in 1655 al in gebruik genomen.

 

De beeldhouwer Artus Quellinus of Quellijn uit Antwerpen werd aangetrokken voor de decoratie zowel binnen als buiten. Het Rijksmuseum heeft een aantal van zijn terracotta-ontwerpen van de beelden en reliëfs in de collectie.

 

De bouw van het stadhuis duurde ongeveer achttien jaar; het bouwwerk werd bij de vroege inwijding in 1655 trots aangeduid als het achtste wereldwonder:

 

                                          Constantyn Huygens dichtte:

 

Doorluchte stichteren van 's werelts achtste wonder,

Van soo veel steens omhoog, op soo veel houts van onder,

Van soo veel kostelicks, soo konstiglick verwrocht,

Van soo veel heerlickheits, tot soo veel nuts gebrocht.

 

 

 

Deel van de voorgevel; vlnr op het fronton de beelden Voorzichtigheid, Vrede en Gerechtigheid

 

                                          Joost van den Vondel dichtte:

 

De gevel voert in top Voorzichtigheit, en Vrede.

Rechtvaerdigheit bekleet, ter slincke hant, haer stede,

Regeert met haeren staf, en weeght een ieders Recht,

Gelijck en ongelijck, door 's weeghschaels tong beslecht.

 

 

 

Voorzichtigheid

 

 

 

Deugden

 

De twee kardinale deugden Voorzichtigheid en Gerechtigheid zijn traditionele verschijningen in de decoratie van raadshuizen. Ze verbeelden het devies waarnaar het bestuur handelt. De zeven deugden – de goddelijke deugden Geloof, Hoop en Liefde en de kardinale deugden Voorzichtigheid, Gerechtigheid, Kracht en Matigheid- worden gewoonlijk afgebeeld als vrouwenfiguren.

 

Voorzichtigheid of Wijsheid (Prudentia) heeft een spiegel in de hand en om haar arm kronkelt een slang. Beide attributen symboliseren de kennis van verleden, heden en toekomst, waardoor het wijze handelen gewaarborgd wordt.

 

 

 

 

 

 

 

      

 

Hubert Quellinus, de broer van beeldhouwer Artus, was graveur. In 1665 bracht hij een boek uit getiteld ‘Afbeelding van 't stadt huys van Amsterdam’. Het 142 pagina’s tellende werk bevatte “De voornaemste statuen ende ciraten vant konstrijck stadthuys van Amstelredam, tmeeste in marmer gemaeckt door Artus Quellinus”. Bovenstaand de afbeeldingen van Voorzichtigheid en Gerechtigheid.

 

 

 

Gerechtigheid

 

 

 

Het beeld Gerechtigheid of Rechvaardigheid (Justitia) staat boven de plek waar het schavot werd geplaatst voor executies. In haar linkerhand houdt ze een weegschaal die het recht weegt, en in de andere hand draagt ze een staf met een stralend alziend oog.

 

 

 

 

 

 

Van de rommelzolder

 

In 1879 gaf de heer E.C.E. Colinet, directeur van de tekenschool ‘Quellinus’, een voordracht over “den bouw en de schoonheden van het Amsterdamsche Stadhuis”. Hij vertelde volgens Het Nieuws van den Dag van 28 februari 1879 over de frontversieringen:

 

De verschillende modellen van dit kunstig beeldhouwwerk, door Quellijn zelven geboetseerd, werden tot steen gebakken en door de trotsche burgemeesteren, die zulk een paleis voor zichzelven durfden bouwen, waarschijnlijk met zorg bewaard als de origineelen van een wereldberoemd kunstwerk.

 

Opvolgers van deze trotsche maar kunstlievende burgervorsten, mannen zonder voldoende begrip van de hooge waarde van dit doorluchtig boetseerwerk, deden het naar een rommelzolder verhuizen, vanwaar het eerst sedert een beschamend korten tijd bij stukken en brokken is te voorschijn gebracht. Zelfs bleken toen uit deze modellen brokstukken naar het Rijksmuseum in den Haag “verhuisd” te wezen, welke echter sedert korten tijd, wie weet met hoeveel moeite, door de stadsregeering weder zijn teruggewonnen.

 

Thans evenwel wordt de hoofdstad bestuurd door eene regeering, wier kunstliefde boven alle bedenking verheven is. Zij liet de modellen schoonmaken – na ze allerwege te hebben nagespeurd – ontzag geene kosten en moeiten om deze kunstschat in eere te herstellen en op een waardige plaats in het archief ten toon te stellen.

 

Het Rijksmuseum verwierf de ‘stukken en brokken’ in 1887 in bruikleen van de gemeente Amsterdam.

 

 

 

 

 

 

 


 

Artus Quellinus de Oude (1609-1668)

 

Quellinus de Oude ofwel Quellinus I woonde vanaf 1648 of 1650 in Amsterdam en kreeg de opdracht het stadhuis op de Dam te decoreren met beeldhouwwerk. Hij werkte vanaf 1650 vijftien jaar aan de opdracht, maar hield zijn atelier in Antwerpen aan. In de periode 1650-1658 leverde Artus bijna al zijn ontwerpen voor het stadhuis, de sculpturen werden grotendeels uitgevoerd door zijn medewerkers. Quellinus werd per werk betaald en had tussendoor de handen vrij andere opdrachten uit te voeren.

 

 

 

  Algemeen Handelsblad, 22-3-1931

De grafsteen van zijn graf is verdwenen maar het opschrift is bewaard gebleven:

 

Artus Quellinus

Constigh Beeltsnijer

als tuygt

het vermaert stadthuys van Amsterdam etc.

Sterft den 23 Augustus 1668

oudt 59 jaren

 

 

Quellinus: De Tijd uit 1931

 

Wikipedia

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                    In 1808 werd het stadhuis omgebouwd tot Koninklijk Paleis

 

 

 


 

Rijksmuseum Amsterdam

 

Foto’s: maart 2015

 

 

 

Startpagina Buitenbeeldinbeeld

 

 

Startpagina Beelden in het Rijksmuseum