Triton
Triton met
kinkhoorn door Adriaen de Vries,
ca 1618 Triton, een god
uit de Griekse mythologie, is half mens half vis en de zoon van zeegodin
Amphitrite en zeegod Poseidon (Neptunus), het attribuut van Triton is een
hoorn. De Triton van de Vries heeft een volledige mensengedaante en is gezeten
op twee vissen. Uit de hoorn en de bek van de dieren kwam een waterstraal.
Oorlogsbuit De Triton maakte
ooit onderdeel uit van een Neptunus-fontein dat gedecoreerd was met zestien
beelden; drie Tritons zaten op de rand van het basin. De fontein maakte de
Vries in opdracht van de toen 38-jarige Christiaan IV van Denemarken en
Noorwegen, de koning plaatste de bestelling in 1615. Hoofdfiguur van de
beeldengroep was Neptunus, in persoon van de koning, die de wateren tot
kalmte maant. Het monumentale werk was gereed in 1623 en werd geplaatst bij
het Slot Frederiksborg in Denemarken, het geboortehuis van koning Christiaan.
Christiaan
overleed in 1648 en maakte dus niet meer mee dat de fontein in 1659 geroofd
werd als oorlogsbuit en afgevoerd naar Stockholm. Zweden is sindsdien eigenaar
van het kunstwerk, bij Slot Frederiksborg staat nu een kopie. Het Rijksmuseum
kreeg Triton in 1977 in bruikleen van het National Museum in Stockholm in
ruil voor een bruikleen van een schilderij van Jacob Adriaenz Backer. Naeukeurige
beschryvingh van de natuur Triton is gezeten
op twee vissen gezien de kieuwen die de geschubte wezens hebben, maar ze
hebben in hedendaagse ogen een wonderlijk uiterlijk: de dieren zijn uitgerust
met zoogdierneuzen en ogen. Ze lijken weggewandeld uit de ‘Historiae
animalium’, de allereerste dierenencyclopedie gepubliceerd in de periode
1551-1587. De Zwitser Conrad Gesner probeerde in vijf boekdelen alle bekende
diersoorten te beschrijven wat soms fantasievolle wezens opleverde, waaronder
de eenhoorn en zeeslangen met zoogdierkoppen. In 1660 kwam in Amsterdam het
boek ‘1489 Afbeeldingen van Gekerfde dieren’ uit met ‘naeukeurige
beschryvingh van de natuur’ waaronder slangen en draken, vele etsen leunen op
vroegere publicaties. Bovenstaand een slang met zoogdiertrekken uit dat boek. De beelden van Adriaen de Vries zijn vaak
herkenbaar aan de getordeerde houding.
Uit het Vaderland 7 mei 1932: Rijksmuseum Amsterdam Foto’s: maart 2015 Startpagina Buitenbeeldinbeeld Startpagina Beelden in het
Rijksmuseum |