|
het Sluitstuk
Het sluitstuk van de tentoonstelling de Waan uit 2002 wilde niet van de grond komen en werd uiteindelijk afgeblazen. De nasleep bedroeg negen jaar. Hieronder citaten uit de berichtgeving in de loop der jaren: PATIËNTEN SYMBOLISCH
HERBEGRAVEN Op het terrein van het voormalig psychiatrische ziekenhuis
St. Anna in Venray is een tentoonstelling te zien in het kader van ‘De Waan',
een manifestatie over kunst en psychiatrie. Aan de tentoonstelling nemen 17
kunstenaars deel uit binnen- en buitenland. Zij verbeelden met hun werken een
eeuw psychiatrische zorg in Venray. Respect en eerbetoon aan de psychiatrie
zijn hierbij de uitgangspunten. Bij het werk van Reinier Kurpershoek, één van de deelnemende kunstenaars, is dat respect en eerbetoon duidelijk aanwezig, in de vorm van een ‘collectief grafmonument'. Hij vervaardigde honderd eenvoudige elementaire kruisen, beeld voor geloof en liefde. Het ‘hoofd' van het kruis is geknakt en het bovendeel van het kruis blijft hangen aan betonijzer. Het betonijzer is duidelijk zichtbaar en staat symbool voor de levenskanalen die de mens vormt in zijn ‘zijn'. Aders die te open stonden, de mens kwetsbaar maakten en de ziel verwarden. Patiënten die het hoofd niet meer konden heffen en, in trots gekrenkt, verslagen ten onder zijn gegaan. Met deze installatie wil Kurpershoek een collectieve herinneringsplek scheppen waarin alle overleden, naamloze psychiatrische patiënten van het Vincent van Gogh Instituut hun identiteit terugkrijgen. Hij geeft ze een symbolische herbegrafenis. www.dood.nl, 13-5-2002 VENRAY WIL GEEN KRUISEN Burgers en politici zijn tegen de plaatsing van een
kunstwerk van honderd geknakte kruisen op een rotonde in Venray. Veel
inwoners van de Noord-Limburgse gemeente vinden het kunstwerk macaber en
ongepast. Het werk van kunstenaar Reinier Kurpershoek dient ter nagedachtenis aan de mensen die verpleegd en gestorven zijn in het psychiatrisch centrum Vincent van Gogh, en maakt onderdeel uit van de beeldende kunstmanifestatie De Waan. Op acht andere rotondes in Venray worden eveneens sculpturen geplaatst. Projectgroep De Waan wil laten zien wat opsluiting in een inrichting betekende. Aanleiding is de sloop van de paviljoens op het terrein van het voormalig psychiatrisch ziekenhuis Sint Anna. Het monument is gemaakt van onderdelen van de gesloopte paviljoens, onder meer afkomstig uit de wasgelegenheden en de slaapzalen, en wordt verspreid over negen rotondes. Alleen de rotonde met de kruisen is omstreden. ,,We wilden niet het geijkte Beeld Op De Rotonde'', zegt curator Joop Wismans van De Waan. ,,Zo'n ding waar niemand naar kijkt en dat nergens over gaat.'' Volgens de lokale CDA-fractievoorzitter Tom Teeuwen-Peeters veroorzaakt het ,,schitterende kunstwerk'' onveilige situaties. De bordjes op de kruisen, waarop het ziektebeeld van de patiënt is te lezen, leidt mensen op de drukke rotonde volgens haar te veel af. ,,De symbolische waarde is prima, maar het is niet de juiste omgeving voor dit werk'', aldus Teeuwen-Peeters. Curator Wismans kan zich hier niet in vinden: ,,Met argumenten van likmevestje willen vooral middenstanders en politici de plaatsing van de kruisen voorkomen, omdat het slecht zou zijn voor het imago of voor de verkeersveiligheid. Ze hebben de patiënten hier al honderd jaar achter muren weggestopt, en zelfs de herinnering daaraan willen ze wegstoppen. Ze vergeten een ding: wij doen ons werk niet om de Venraynaren te behagen, maar om iets te herdenken.'' de NRC, 13-7-2002 CECI NE SONT PAS DES CROIX Een beetje kunstwerk is pas geslaagd als het sterke reacties oproept. Dat lukte kunstenaar Reinier Kurpershoek in ieder geval in het Limburgse Venray, waar zijn plan om op een rotonde honderd geknakte kruisbeelden neer te zetten de gemoederen 'al maanden' bezighoudt. Uit De Limburger: Geknakte zielen, veilig verkeer, mooie meiden. En: Omstreden kruizen zijn niet als kruizen bedoeld. ''Volgens Kurpershoek staan ze symbool voor al die 'anonieme geknakte hoofden' en 'geknakte zielen' die leefden en stierven tijdens honderd jaar psychiatrie in Venray." Het conflict gaat echter vooral over de verkeersveiligheid van de rotonde: "Dan moeten we ook mooie meisjes gaan verbieden. Daar komen ook ongelukken van.'' www.tonie.net, 28-8-2002
GEEN GROOT GEBAAR ‘Het grote gebaar – Venray heeft het niet kunnen maken’. Aldus begint de notitie die Joop Wismans op 20 januari 2003 schreef. Wismans was curator van De Waan, de geruchtmakende kunstmanifestatie over honderd jaar psychiatrie in Venray. De tentoonstelling mocht geen eenmalige oprisping worden, nee, ze moest eeuwigheidswaarde krijgen door enkele werken een plek te geven op negen rotondes. Eén van die werken was van Reinier Kurpershoek; de honderd geknakte kruisen. Een eerbetoon aan de duizenden psychiatrische patiënten die anoniem werden verzorgd en verpleegd. Vaak tot hun dood. Na een interview met de kunstenaar laaide een felle , maatschappelijke discussie op. Het einde van het liedje: de werken van De Waan werden als te confronterend bestempeld om te plaatsen in het openbaar. Wismans schreef destijds: ‘Het ontbrak ons aan niets: visie, geld, enthousiasme, ’n masterplan. Alleen op het einde ontbrak het Venray aan moed. De moed om de openbare ruimte echt te delen – ook met de psychiatrische patiënt. Het voelt als terug bij af’. Wismans, geestelijk vader van het Odapark met als lijfspreuk ‘het moet wél ergens over gaan’, stierf datzelfde jaar. citaat uit De
Limburger, 25 maart 2010
‘NIET PER SE KUNST OP ROTONDES’ door Bert Albers Een kunstwerk op iedere Venrayse rotonde is niet langer
heilig voor de stichting Odapark. De stichting biedt binnenkort de gemeente
een stuk aan waarin kunstwerken afkomstig van de expositie De Waan een
„belangrijke rol spelen”, maar niet meer exclusief de aanblik op rotondes
bepalen. De stichting Odapark is druk in gesprek met de gemeente Venray en cultuurwethouder Patrick van der Broeck over het sluitstuk van de succesvolle expositie De Waan, meldt desgevraagd Marijke Cieraad, een van de twee curatoren van het Venrayse centrum voor hedendaagse kunst. De expositie is inmiddels al ruim vier jaar historie, alleen het sluitstuk ontbreekt. De Venrayse gemeenteraad verstrekte een subsidie van 431.000 euro voor de expositie, waarbij werd afgesproken dat de organisatie voor dat geld ook kunstwerken op de Venrayse rotondes zou plaatsen.
Van het Odapark hoeven niet per se alle rotondes van een aandenken aan De Waan te worden voorzien. Die werken zouden ook best ergens anders tot hun recht komen, denkt Cieraad. Met name de singels zijn voor de stichting Odapark belangrijke plaatsen voor kunst in de openbare ruimte. De stichting wil volgens de curator in het kunstbeleid van de gemeente Venray een rol spelen. De Venrayse burgers wil de stichting meer betrekken bij kunst en de plaats waar die komt te staan. „We willen niemand tegen ons in het harnas jagen, maar zien juist graag dat Venraynaren trots zijn op de kunst in hun woonplaats”, aldus Cieraad. Wethouder Van der Broeck houdt zich op de vlakte over de koersaanpassing van de stichting Odapark totdat hij de notitie heeft gezien. „Ik zie de voorstellen met belangstelling tegemoet, maar vooralsnog houden we vast aan de opdracht zoals die eerder is verstrekt.” Dagblad de
Limburger, editie Venray, 22-3-2007 ‘LAAT KRUISEN STAAN’ Piet Vullings, bewoner van de Heuvelstraat, ziet het
totaal niet zitten dat aan de overkant van de Noordsingel de honderd ‘geknakte
kruisen’ worden geplaatst. Het omstreden kunstwerk van Reinier Kurpershoek
krijgt links van de oprijlaan naar het St. Annaterrein een eigen fietsrotonde
waarop de kruisen het beste tot hun recht zouden komen. Vullings maakt bezwaar tegen de vrijstelling van het bestemmingsplan en het verlenen van een bouwvergunning aan de stichting Odapark.Vanuit zijn woonhuis krijgt hij vrij zicht op het kunstwerk en daar zit de Venraynaar allesbehalve op te wachten. Vullings weet wel betere locaties. “De mooiste oplossing is ze te laten staan waar ze nu staan”, zei hij maandag in de commissie bezwaarschriften. Sinds de kunstmanifestatie De Waan van 2002 staat het kunstwerk op het grasveld voor de hoofdingang van St. Anna. Afgesproken is dat de Venrayse rotondes ‘versierd’ worden met kunst die herinnert aan honderd jaar psychiatrie in Venray. Ook de ‘geknakte kruisen’ krijgen een plek op een rotonde. Er is afgezien van een bestaande rotonde omdat dat te veel weerstand opriep. Er wordt daarom naast het fietspad van de Noordsingel een speciale fietsrotonde aangelegd. Maar ook deze plek stuit op weerstand. “Zet ze dan honderd meter naar rechts neer”, zei Duisters, adviseur van Vullings, maandag tijdens de hoorzitting. “Daar staan geen huizen en dan heeft niemand er last van.” “Wat de familie Vullings vooral steekt is dat er alternatieve locaties zijn aangedragen. Maar daar is nooit serieus werk van gemaakt.” Marijke Cieraad van de stichting Odapark zou tijdens een bezoek aan Vullings beloofd hebben ‘dat ze haar uiterste best zou doen’ dat de familie geen hinder ondervindt van de kruisen. De adviseur van Vullings vindt het vreemd dat de gemeente nooit gereageerd heeft op de ingediende zienswijze. “We hebben in Peel en Maas moeten lezen dat er een bouwvergunning verleend wordt. Toen hebben wij de beroepsprocedure ingezet. De gemeente heeft gehoopt dat er geen bezwaar kwam. ‘Dan zijn we er mooi vanaf’, is er gedacht. Ze hebben gebluft en de kop in het zand gestoken. Ik vind dit niet kunnen”, zei Duisters, die spreekt van een ‘grafmonument’. “Want het oogt als een kerkhof. Het komt de verkeersveiligheid ook niet ten goede op de Noordsingel. Het verkeer zal door de kruisen worden afgeleid. En bovendien is het fraudegevoelig. Ik zie de kruisen al sneuvelen en met graffity bespoten worden. Het strookt ook niet met de visie van de gemeente dat de singels een mooie uitstraling moeten hebben.” In het nieuwe plan worden de honderd kruisen niet in een vierkant, maar in een kruisvorm geplaatst. “Het wordt er niet fraaier op”, vindt Duisters. “Het is een schokkend. Zoiets hoort niet thuis in de openbare ruimte. Mensen die deze kunst willen zien, moeten maar naar een museum gaan.” De stichting Odapark was niet aanwezig bij de hoorzitting. ‘Peel en Maas’,
5-4-2007 TE GEK VOOR WOORDEN In 2002 vond de manifestatie over 100 jaar psychiatrie
Venray de Waan plaats, een succesvolle internationale tentoonstelling: 40.000
bezoekers. Werken zouden permanent op rotonden geplaatst worden, hieronder
valt ook mijn werk. Nu al bijna vijf jaar worstelt de gemeente met toestemming, permissie en vergunningen voor de plaatsing van mijn werk. Blijkbaar heeft de gemeente niet de moed om een zeer krachtig werk over psychiatrie in haar gemeente op te willen nemen. Toch worden de vergunningen verleend, echter tot het uitvoeren, aankopen en plaatsen van het werk durft de gemeente en het Odapark geen stappen te ondernemen, ze laat zich afleiden door enkele omwonenden, foute berichtgeving en roddels. Het laatste nieuws spreekt over zo'n armoedige visie wat betreft kunst in openbare ruimte dat ik nu langzamerhand het werk serieus als dreigend te verliezen zie. email Reinier
Kurpershoek, 10-4-2007
IN MAART EERSTE KUNST OP
ROTONDES De komende drie jaar komen op vier rotondes op de Venrayse
invalswegen wisselende kunstwerken te staan. In maart 2010 is de primeur voor
de Zuid-Limburgse kunstenaar Erik Habets, die vier grote sculpturen aan
Venray gaat tonen. De stichting Odapark wil de wisseltentoonstellingen ieder
half jaar vervangen. Afgelopen donderdag hield Erik Habets (31) een presentatie in een bovenzaal van de Witte Hoeve. De belangstelling viel bar tegen. Naast mensen van de gemeente en het Odapark was er slechts een handvol bezoekers. Kunst op rotondes heeft in Venray al een voorgeschiedenis. Na afloop van de grote expositie De Waan in 2002, op het St. Annaterrein, was het de bedoeling om kunstwerken te plaatsen op de rotondes. Het zou een blijvend aandenken worden aan honderd jaar psychiatrie in Venray. Het idee wekte veel weerstand op, vooral de plaatsing van de honderd geknakte kruisen.
Lange tijd bleef het stil. Uiteindelijk heeft de gemeente ervan afgezien om ‘psychiatrische’ kunst tentoon te stellen in de openbare ruimte. Samen met het Odapark, centrum voor hedendaagse kunst, is besloten om vier rotondes te vullen met wisselende kunstprojecten. ‘Peel en Maas’,
17-12-2009 De
Limburger, 4 september 2010 KRUISEN VERHUISEN NAAR ODAPARK Een van de meest indrukwekkende kunstwerken van Venray
is ongetwijfeld 'Op z'n plaats' van Reinier Kurpershoek. Het collectieve
grafmonument van 100 kruisen met geknakt hoofd, dat nu nog aan de ingang van
het St. Annaterrein staat, werd in 2002 gemaakt ter gelegenheid van De Waan,
een manifestatie over kunst en psychiatrie. Kurpershoek wilde met het werk een eerbetoon brengen aan de honderden psychiatrische patiënten die vaak anoniem op die plek waren overleden. Nog geen tien jaar na de manifestatie worden de kruisen verplaatst naar het beeldenbos van Odapark, dat destijds De Waan organiseerde. Vanaf 18 april worden de beelden door de kunstenaar zelf overgebracht. Toen na afloop van De Waan in Venray naar een nieuwe plek voor het werk werd gezocht, was er vooral veel tegenstand. Het monument voor de anonieme weggestopte patiënten trof ironisch genoeg eenzelfde lot als de psychiatrisch patiënten zelf. De Venraynaren vonden het een belangrijk werk, maar wilden de 'macabere kruisen' vooral niet in hun eigen voortuin aantreffen. Nu GGZ Noord- en Midden-Limburg het terrein onlangs heeft overgenomen, worden de werken alsnog verplaatst. 'Op z'n plaats' werd onbedoeld een nationale wegbereider voor kunst in de openbare ruimte: de ophef en discussie van het omstreden kunstwerk vormden de basis voor het huidige kunstbeleid van de gemeente Venray. Speciaal voor de nieuwe setting heeft Reinier Kurpershoek een nieuw visueel concept uitgedacht. In de week van 18 april zal hij zelf de beelden verplaatsen. www.peelenmaasonline.nl 7 april 2011
Buitenbeelden in
beeldenpark Odapark, Venray |
