|
Scheepstimmerman
Tsaar Peter de Grote door Léopold Bernstamm, 1909-1911 voetstuk door architect
A.Guilbert, Parijs Onbeduidend Uit De Sumatra Post van 21 november 1910 dat berichtte over de
voorgenomen plaatsing van het standbeeld: “Onlangs werd medegedeeld dat
binnen korte tijd te Zaandam het standbeeld van Tsaar Peter zou worden
onthuld. Dit monument is een geschenk van den Tsaar van Rusland. Wel wat
zonderling was de mededeeling, die spoedig op het eerste bericht volgde, dat
het beeld, dat reeds te Amsterdam was geweest, weer naar Parijs was
teruggezonden omdat het niet voldeed. Den beeldhouwer was opgedragen een
ander te ontwerpen. Is het Hbl. wel ingelicht, dan zit hieraan een echt Russisch stukje
vast. De Tsaar zou n.l. twee commissies benoemd hebben; één voor het voetstuk
en één voor het beeld; beiden commissies was een bedrag ter beschikking
gesteld. Die voor het voetstuk vatte haar taak ernstig op en zoo kwam zij
voor den dag met een piédestal, dat geschikt was een monumentaal beeld te
dragen. De tweede commissie schijnt niet zoo nauwgezet de beschikbare gelden
geadministreerd te hebben en kwam met een zoo onbeduidend beeld voor den dag,
dat dit een bespotting was voor het monumentale voetstuk. De Fransche beeldhouwer is nu
bezig van de beide weinig harmonieerende deelen een behoorlijk geheel te
maken.
Replica Keizer Nicolaas II liet door de
beeldhouwer Léopold Bernstamm
vijf monumenten maken voor zijn beroemde voorvader tsaar Peter de Grote. Het
beeld in Zaandam is een replica van het monument dat in St. Petersburg kwam
te staan en dat gemaakt was in 1909.
Scheepstimmerman Uit het Algemeen Handelsblad van 2 mei 1911 dat berichtte over de
onthulling van het standbeeld van Tsaar Peter de Grote in Zaandam: “Het
standbeeld is in brons uitgevoerd en stelt Tsaar Peter, in natuurlijke
grootte, als scheepstimmerman voor, met een stuk gereedschap in den hand bezig
aan den bouw van een schip. Het gelaat is naar den waterkant gekeerd. Het
beeld staat op een voetstuk van grijs Normandisch graniet, met opschrift in
Russisch en Hollandsch: “Tsaar Peter leert den
scheepsbouw te Zaandam”. Onder het Russische wapen leest men voorts:
“Geschenk van Keizer Nicolaas II aan de stad Zaandam”. Het monument is
verrezen aan de Voorzaan, ter plaatse waar Peter de Groote eertijds een schip
van stapel heeft doen loopen.”
Onthulling Voorafgaande aan de onthulling
liet het Zaandamsche muziekkorps het Russisch volkslied horen en daarna het
‘Wien Neerlands Bloed’. Direct na de onthulling werd een telegram aan de
Russische keizer verzonden. Koren luisterden de plechtigheid op met eenige
liederen waaronder een lied van Nicolaas Beets:
“Het Y is breed, de Zaan is breed
Wie wil de Zaan bezoeken?
Tsaar Peter droeg er ’t ambachtskleed En at er
pannekoeken;
Maar ’t heeft hem levenslang berouwd
Dat hij geen Zaansche heeft getrouwd.”
Slechts ongeveer een week Uit het Nieuws van de Dag van 2 mei 1911 dat berichtte over de onthulling
van het standbeeld van Tsaar Peter de Grote in Zaandam: “Zaandam – dat,
behalve door zijn handel en nijverheid en zijn eigenaardig schoon, bovendien
door het Tsaar Peterhuisje jaarlijks vele vreemdelingen trekt – is thans
verrijkt met het heden onthulde standbeeld voor Tsaar Peter den Groote, die –
gelijk men weet – in 1697 uit Rusland zich naar ons land begaf en vóór zijn
langduriger verblijf te Amsterdam het eerst een korte poos te Zaandam
vertoefd heeft, met het doel de kunst van scheepsbouwen van nabij te leeren
kennen. Het is bekend, dat dit verblijf
te Zaandam slechts ongeveer een week heeft geduurd en dat Peter zijn
eigenlijken leertijd in het scheepsbouwvak heeft doorgebracht op de werf der
Oost-Indischen Compagnie, alwaar ook een huisje voor hem was ingericht. Men
weet ook, dat de Tsaar gedurende de ongeveer acht maanden van zijn werkzaam
verblijf te Amsterdam veel steun en voorlichting ontving van den geleerden
oudburgemeester Nicolaas Witsen [..]. Het schip, aan welks bouw ‘Pieterbaas’ van het begin tot het einde heeft mogen medewerken, werd ten slotte den Tsaar ten geschenke aangeboden en door hem uit dankbaarheid met den naam ‘Amsterdam’ gedoopt. Van dat acht-maandsch verblijf te Amsterdam is geen enkele zichtbare herinnering meer overgebleven, wijl de bedoelde Compagnies-werf later is afgebrand, evenals in den loop der 18e eeuw in Rusland het aldaar gebouwde schip. En de herinnering aan Tsaar Peter is, zoowel in ons land zelf als daarbuiten, geheel verbonden gebleven aan Zaandam.”
Peter de Grote (Wikipedia) Léopold Bernstamm (1859-
1939) Russische beeldhouwer, werkzaam in Parijs. Ansichtkaarten
1911 ca 1910 ca 1920 De Dam, Zaandam, Foto’s: november 2013
Beelden regio’s Zaanstreek en Waterland |
