De Houtwerker

 

 

 

 

 

 

 

 

 

De Houtwerker door Slavomir Miletic, 1964 / 2004

 

Het beeld kent een bewogen geschiedenis:

 

Klei

 

1962     Op 8 december verleent de gemeente Zaandam aan Miletic de opdracht om voor de Beatrixbrug een beeld te maken dat een hommage moet zijn aan de Zaanse arbeider.

 

1963     Een half jaar later als het kleimodel nog niet af is, komt er al een afwijzing van de architect van de brug. Hij noemt het beeld artistiek volkomen waardeloos. Een afkeuring door een anonieme kunstcommissie volgt, later bleek dat deze deskundigen het beeld niet hadden gezien. Een nieuwe commissie van kenners velt ook een vernietigend oordeel. 'Bij de uitwerking van zijn idee of opzet heeft de kunstenaar zijn vermogen zowel in plastische vormgeving als in technisch opzicht te zeer overschat.'  Het beeld wordt afgekeurd op "esthetische en technische gronden".

Miletic laat zich niet uit het veld slaan en werkt stug door aan zijn kleimodel. Een 32-jarige grondwerker van het energiebedrijf staat in de avonduren maandenlang op een lege kabelhaspel model. Het atelier is een loods van de gasfabriek die door de gemeente ter beschikking is gesteld.

 

 

 

 

 

          

Gips

 

1964 De gemeente wil dat loods opgeleverd wordt en in de nacht van 12 op 13 april 1964 wordt een ontruiming op touw gezet. De overval is minutieus voorbereid en geheim gebleven, werklieden van Gemeentewerken krijgen vlak voor vertrek, 3 uur in de ochtend, te horen wat de missie inhoudt: de inmiddels in gips gegoten Houtwerker afvoeren naar een opslagterrein. Als het beeld goed en wel in de takels hangt, breekt een arm af en valt het in gruzelementen.

 

Een felle strijd tussen voor- en tegenstanders van het kunstwerk volgt.

 

1965 De beeldhouwer Jacques Jutte wordt ingeschakeld om een oordeel te vellen over de kundigheid van Miletic als beeldhouwer. Hij vindt het beeld "technisch knap". Uit contra-expertise door TNO blijkt dat het kunstwerk geen technische gebreken vertoont.

Willem Sandberg wordt in oktober 1965 gevraagd naar zijn mening over De Houtwerker. Zijn oordeel is dat het beeld een "sterk werk is, indrukwekkend door zijn ernst, met een geestelijke visie, die uitreikt boven de vorm". Ook denkt hij dat als het werk goed is opgesteld het "een verrijking kan betekenen voor de voorbijganger, voor de mensen die naar hun werk gaan, want het heft het werk op boven het alledaagse".

De secretaris van de Joegoslavische ambassade probeert te bemiddelen en de Frans filosoof Jean Paul Sartre windt zich erover op ('Ik verlang dat er recht wordt gedaan aan Slavomir Miletic'), Miletic laat zich uit protest kaal scheren, voorstanders lopen met spandoeken door de stad – maar niets of niemand kan het gemeentebestuur vermurwen. Het bestuur verbiedt zelfs een inzameling onder de bevolking omdat die niet past in het collecteschema.

 

              Beton

 

De mallen waarmee De Houtwerker in brons gegoten zou worden, hebben de gemeentelijke actie overleefd en Miletic bouwt de Houtwerker opnieuw op, nu in beton en in Amsterdam, langs de uitvalsweg naar Zaandam. Later verhuist de betonnen Houtwerker naar het Haarlemmerplein om ten slotte op het Waterlooplein te belanden.

 

 

 

de Houtwerker wordt onthuld en gedoopt met Zaanwater door Zaanse havenarbeiders                  

 

 

 

1971 Waterloopleinmarktlui kopen het beeld voor een miljoen en een kwartje, alleen het kwartje wordt betaald.

 

1986 De krant de Zaanlander bestaat 100 jaar en probeert om het eeuwfeest luister bij te zetten het beeld naar Zaandam te halen. De Stichting De Houtwerker wordt opgericht met het doel: De Houtwerker terug op de brug. De gemeente Zaandam blokkeert. Eventuele terugkeer is OK, maar niet op de brug en het mag geen cent kosten. Alle voorgestelde plekjes worden afgewezen en het lukt niet het benodigde geld bijeen te brengen om het beeld in brons te laten gieten. Na drie jaar houdt de Stichting het voor gezien wegens gebrek aan geld en naar eigen zeggen tegenwerking van de gemeente.

 

1992  In Amsterdam werd De Houtwerker al snel het trefpunt voor junks en zwervers, die zich bij het beeld vooral onledig houden met de verkoop van gestolen fietsen. Na aanhoudende klachten van de standwerkers wordt het beeld na ruim 20 jaar in en om het Waterlooplein te hebben gestaan in 1992 opgeslagen op het gemeentelijk terrein aan de Wenckebachweg.

 

 

                                      ansichtkaart

 

1994 Een raadslid in Zaanstad wil nog een poging wagen het object de plek te geven die het volgens hem verdient. Daarop haalt een transportondernemer De Houtwerker weer naar Zaanstad en zet het op zijn terrein. In het zicht, opdat de Houtwerker weer gaat leven voor de Zaanse bevolking.

 

2002  In het kader van de tentoonstelling Hout, Hout en nog eens Hout, wordt De Houtwerker voor het Zaans Museum (naast de  Zaanse Schans) geplaatst. Het is de bedoeling dat het betonnen beeld tijdens de houttentoonstelling die loopt tot september 2002, voor het museum zal blijven staan.

 

 

 

 

 

 

 

Brons

 

2004     Op 20 juni wordt De Houtwerker, eindelijk uitgevoerd in brons, onthuld. Het beeld staat aan de Houthavenkade en kijkt uit over de Zaan.

 

De beeldhouwer en zijn vrouw worden per limousine opgehaald, de ex-burgemeester van Zaanstad Ruud Vreeman verwelkomt de kunstenaar. Vreeman had bij zijn aantreden als burgemeester gezegd er alles aan te zullen doen om De Houtwerker een plek in Zaandam te geven en enkele dagen na zijn afscheid als burgemeester kan hij het in brons gegoten beeld onthullen.

 

 

 

Beton

 

De betonnen variant bleef op zijn plek bij het Zaans Museum en stond daar volgens de transportondernemer en Houtwerker-redder langzaam museumwaardig te worden. Maar na een aantal jaar breidde het museum uit met het Verkadepaviljoen en moest het beeld wijken. Het is verplaatst naar de Vincent van Goghweg in Zaandam, het staat naast het Kunstencentrum.

 

 

 

 

 

 

 

                                   

 

 

 

 


 

Slavomir Miletic (1930)

 

Miletic kwam in 1960 samen met zijn Nederlandse vrouw Elisabeth naar Nederland. Omdat hij zijn kunst niet kon verkopen, meldde de toen 32-jarige kunstenaar zich aan als werkstudent bij de Honig-fabriek in Koog aan de Zaan. Daar kreeg hij opdracht een beeld te vervaardigen ter ere van de arbeidersbevolking. Het kunstwerk sloeg dermate aan, dat het enthousiaste Zaanse gemeentebestuur hem de opdracht gaf een beeld te maken voor de nieuwe Beatrixbrug.

 

Miletic is ook bekend geworden door zijn beeld ‘de Kruisraket’. Het beeld, dat de vorm had van een rechtopstaande raket, die boven uitvloeit in twee elkaar omhelzende mensen, werd in november 1981 op het Museumplein gezet, aan de vooravond van de massale demonstratie tegen de plaatsing van kruisraketten in Nederland.

De metershoge zuil moest wijken voor de renovatie van het Museumplein in 1995.

 

Wikipedia NL

 

 

 

 

 


 

Ansichtkaarten

 

 

 

 

                                                                                                                                                          begin vorige eeuw

 

 

 


 

Voorheen op het Waterlooplein, nu aan de Houthavenkade Zaandam

 

Foto’s: januari 2007, november 2013

 

 

Startpagina Buitenbeeldinbeeld

 

Beelden regio’s Zaanstreek en Waterland