|
Vlucht
Leda en de zwaan door Jan
Wolkers, 1958 het was zijn eerste opdracht - uitgegeven in 1956 - voor een beeld in de openbare ruimte
Verkrachting Het verhaal over Leda en de zwaan komt uit de Griekse mythologie. Leda is de vrouw van de Spartaanse koning Tyndareos. De god Zeus (Jupiter) begeerde haar, maar ze weigerde hem ter wille te zijn. Zeus veranderde zich daarop in een zwaan en overweldigde haar. Negen maanden later werden haar kinderen geboren, de zonen Castor en Pollux en de dochters Helena van Troje en Klytaimnestra. De Ierse dichter W.B. Yeats verwoordde het zo:
A
sudden blow: the great wings beating still
Above the
staggering girl, her thighs caressed
By the dark webs, her nape caught in his bill,
He holds her helpless breast upon his breast. Geďnspireerd door het gedicht wilde Wolkers ook dat zijn beeld overkwam als een ‘sudden blow’. Het moest een actiemoment worden met vaart en beweging.
In balans Citaten uit de NRC, 20 oktober 2000; een interview met Wolkers bij hem thuis: [..] Verder staan in de vensterbank verschillende model-ontwerpen van de recente glassculpturen, elk ongeveer een halve meter hoog. En een dertig centimeter hoog bronzen ontwerp voor Leda en de zwaan, een bronzen beeld dat sinds 1956 in Zaandam staat, ongeveer tweeëneenhalve meter hoog. Wolkers pakt het beeldje en zet het op tafel om uit te leggen waarom het een goed beeld is. Zo doen beeldhouwers, zegt Wolkers: ,,Die kunnen bij elkaar staan om een beeld van een van hen te bekijken en zeggen: dat zit precies goed. Of: dat staat 'n beetje uit balans. Beeldhouwers zijn onder elkaar veel minder jaloers dan schrijvers over hun vak. [..] Hij draait de Leda en de zwaan rond, zodat de rennende vrouw met wapperend kleed, achtervolgd door Zeus in de vorm van een zwaan die rond haar hoofd klapwiekt, aan alle kanten goed te zien is. ,,Zo klein is het eigenlijk nog mooier dan in het groot'', vindt hij. Het beeldje is inderdaad een en al beweeglijkheid, en toch volkomen in balans. Het staat `goed in de ruimte', zoals het in vaktermen heet. Het heeft ook iets wellustigs gekneeds; je ziet, in brons gegoten, de geknede stukken klei nog duidelijk.
Beweging en evenwicht Citaat uit Vrij Nederland, 4 februari 2006; een interview met Wolkers bij hem thuis: Waar bent u echt heel erg trots op? vraagt de interviewer. “Nou, bijvoorbeeld op dat schetsje dat daar staat.” Hij gebaart naar een bronzen beeldje, Leda en de zwaan, een ontwerp van een beeld dat hij rond 1957 maakte in opdracht van de gemeente Zaandam. “Dat vind ik een perfect ding. Door de beweging, door het evenwicht. De naar voren gestrekte arm is helemaal in balans met de uitgestoken voet.” Wolkers heeft twee pogingen het beeld te verplaatsen weten te verijdelen. In 2007 kwam er opnieuw een voorstel. Nu protesteerde de weduwe Karina.
1958, Foto: Zaans archief Jan Wolkers
(1925-2007) Jan Wolkers beschouwde zich op de eerste plaats beeldend kunstenaar. Of zoals hij het zelf zei bij zijn debuut, Serpentina’s Petticoat, in 1961: ‘Ik ben een beeldhouwer die een boek heeft geschreven’ en later rond zijn 75ste verjaardag: ‘Schrijven kan iedereen’.
Stationsstraat, bij de Vaartbrug, Zaandam Foto’s: november 2013
Beelden regio’s Zaanstreek en Waterland |
